سرخس ها
سرخسها گیاهان برگداری هستند که از جهت پیچیدگی بین گیاهان ابتدایی و فوق تکامل یافته قرار میگیرند. سرخسها هم مانند جلبکها و خزه ها و خزه نماها دو نوع چرخه زندگی دارند. به وسیله هاگها تکثیر میشوند. و برای آنکه یاخته های جنسی نر به یاخته های جنسی ماده دست یابند و آنها را بارور کنند به آب نیاز دارند. اما مثل گیاهانی که میوه ی مخروطی دارند و دانه میدهند یک تنه اصلی دارند که به چندین ریشه، ساقه و برگ و شبکه ای از لوله ها، یعنی ددستگاه آوندی تقسیم میشود. دستگاه آوندی تمام قسمتهای گیاه را به یکدیگر ارتباط میدهد و آب و غذا به آنها منتقل میکند. ساختار و تا حدودی شیوه زندگی دم اسبیان و گیاهان کبریتی شبیه سرخسها است. اما برگهای بسیار کوچک و پولک مانند دارند و بافتهای هاگزای آنها هم در میوه های مخروطی گرد آمده اند.
ساختار:
دم اسبیان یک ساقه عمودی، شاخه های سبز افشان و برگهای کوچک پولک مانند دارند. گیاهان کبریتی معمولا انبوهی از ساقه های پر شاخه دارند که با برگهای بسیار کوچک پوشیده است. سرخسها به صورت بوته ها، گیاهان خزنده شبیه به درخت انگور، یا حتی به صورت درختان رشد میکنند. دستگاه آوندی هر سه نوع یاخته های دراز دارد که از به هم پیوستن آنها ستونهای موازی یا شبکه ای از بافتهای رسانا( که آب و مواد غذایی را به گیاه میرسانند) تشکیل میگردد. این دستگاه آوندی از نوک ریشه های جذب کننده آب تا درون برگهای تولید کننده غذا گسترش دارد، و به ویژه در سرخسها یاخته هایی انعطاف ناپذیر دارند که تکیه گاه به شمار میروند.
روند تشکیل سرخس:
سرخسها گروهی از گیاهان آوندی هستند كه فاقد دانه هستند بنابراین به آنها پتریدوفیت گفته میشود؛ در واقع پتریدوفیت به همه گیاهان آوندی فاقد دانه گفته میشود. در ماه‌های معینی از سال در پشت برگ سرخسها لکه‌هایی به وجود می‌آید كه کم‌کم به صورت برآمدگی قهوه‌ای رنگ تبدیل میشود. به هر برآمدگی هاگینه می‌گویند که درون هر هاگینه مجموعه‌ایی از هاگدان وجود دارد. در داخل هاگدان عدسی شکل، دانه‌های هاگ به وجود می‌آید و هر دانه هاگ در شرایط مناسب رویش میکند و سرخس جدید را به وجود می‌آورد. سرخسها نظیر گیاهان دانه‌دار دارای چرخه زندگی هستند كه اغلب با عنوان تناوب نسلی مطرح میشود.
گونه‌های سرخسها را می‌توان در جنگل‌های پر باران مناطق استوایی یافت؛ ارتفاع گونه‌هایی از آنها به 15 تا 20 متر می‌رسد. خاک جنگلی و خاک برگ برای رشد سرخس مناسب است. این گیاه به نور متوسط، حرارت معمولی، آبیاری متوسط تا زیاد، رطوبت هوای 70-90 درصد و خاک قلیایی احتیاج دارد.
ساختار سرخس
سرخسها گیاهانی هستند كه دارای ریشه، ساقه و برگ‌اند:
ساقه:
سرخسها اغلب دارای ساقه زیرزمینی (ریزوم) هستند كه برگ‌ها از آن منشأ میگیرند. بعضی از سرخسها دارای ساقه ایستاده نیمه چوبی می‌باشند كه در برخی گونه‌ها طول ساقه به 20 متر می‌رسد. ریزوم در سال یک ساقه هوایی تولید میکند. ساقه سرخسها، به استثنای بعضی گونه‌های نادر مناطق حاره، همیشه زیرزمینی و به صورت ریزوم است.
برگ:
برگ در سرخسها اصطلاحاً فروند نامیده میشود. برگ‌ها در سرخسها مستقیماً از ریزوم جداشده و رشد پیدا میکنند. برگ دارای دو بخش است: دمبرگ و پهنك.
پهنك ممكن است تقسیم‌شده نباشد و ساده باشد؛ یا این که به برگچه‌ها تقسیم شده باشد كه به آن برگ مركب شانه‌ایی گفته میشود كه به حالت‌های یك بار شانه‌ایی، دو بار شانه‌ایی و یا سه بار شانه‌ایی دیده میشود. رشد برگ در سرخسها نسبتاً کامل و مدوام است. برگ‌ها نسبت به ساقه بزرگند و اثر برگی آنها اهمیت زیاد دارد.
ریشه:
ریشه‌ها معمولاً روی ریزوم ها و گاهی روی دمبرگ سرخسها تشكیل میشوند و اغلب فیبری هستند. ریشه سرخسها همیشه نازک بوده، قطر آن از 2 تا 3 میلیمتر تجاوز نمی‌کند.