اولین کشتی ها
اولین کشتی ها
کسی نمی داند که انسان برای اولین بار، کی و کجا از یک وسیله ی نقلیه آبی استفاده کرد. همچنین کسی نمی داند که ظاهر آن چگونه بود و آیا همان طور که می گویند، واقعا به شکل زورق و بلم بوده است یا نه. مسلما نیاکان ما در دوران پیش از تاریخ، برای تفریح، روی آب سفر نمی کردند. تلاش روزانه ی آنان برای تهیه غذا، آنان را ناچار می کرد که برای ماهیگیری و حمل کالا، از محلی به محلی دیگر بروند. احتمال دارد در نقاطی که درخت رشد می کرد، مردم با به هم پیوستن تنه ی درختان، کلک ساخته باشند. بدین ترتیب، اولین کشتی ها به وجود آمدند. مردم به سرعت آموختند که این وسیله ی نقلیه با پارو حرکت می کند.
شکل قایق هم مهم بود. به همین دلیل، به جای نشستن روی تنه ی درخت، توی تنه ی درخت را به گونه ای خالی کردند که دو سر آن کشیده و نوک دار شود. با این زورق، نه فقط شخص می توانست بار خود را حمل کند، بلکه می توانست کالاهای بیشتری را انتقال دهد.
روزی انسان عاقلی به این فکر افتاد که از نیروی باد استفاده کند. او روی قایق یا کلک خود، یک تیر چوبی نصب کرد و بادبانی به آن بست که احتمالا از جنس پوست یک حیوان بود.
قایق یا کشتی
کلمه ی کشتی به مفهوم عام، به همه ی انواع وسایل نقلیه ی آبی اشاره دارد. قایق، معمولا به وسیله ی نقلیه ی آبی کوچک گفته می شود، در حالی که کلمه ی کشتی ، برعکس، برای وسیله ی نقلیه ی آبی بزرگ که ساختمانی بسته دارد، به کار می رود.
اولین تلاش های انسان برای حرکت در آب، بدین ترتیب آغاز شد.
چه کسی اولین کشتی ها را ساخت؟
در اروپای مرکزی، شروع کشتی رانی با زورق نبود. در پایان عصر یخبندان، تا 8000 سال قبل از میلاد، اولین چادرنشینان آنجا زندگی خود را از راه شکار می گذراندند. تا آن هنگام در این مناطق اثری از درخت دیده نمی شد.
گیاهان باتلاقی زمین های وسیع نزدیک قطب، مواد مناسبی برای کشتی سازی نبودند. بدتر از آن ، شکارچیانی بودند که گلّه های چادرنشینان را از مسیر این آب ها می ربودند. چادرنشینان ابتدا سوار بر پوست های باد کرده، تلاش می کردند دزدان گلّه ها را روی مرداب ها تعقیب کنند.
سپس اولین قایق های پوستی شخصی ساخته شدند. این قایق ها به تدریج محکم تر و کامل تر شدند. تا به صورتی در آمدند که امروزه اسکیمو ها از آنها استفاده می کنند و آنها را کایاک می نامند. بعدها در اروپا از چوب، زورق ساختند. در سال 1955 در هلند، نزدیک پسه، هنگام حفاری، زورقی 8300 ساله کشف شد.
تقریبا همه ی انواع قایق های دوران پیش از تاریخ، امروزه هم به کار می روند؛ مثلا زورق های آفریقایی، قایق های سبدی هندی، کرجی های پارودار جزایر دریای جنوب یا کایاک های اسکیمویی.
اولین دریانوردان چه کسانی بودند؟
مصریان از اقوامی بودند که اولین کشتی های بزرگ را ساختند. 3000 سال قبل از میلاد، مصریان غلات و گلّه های گاو را در مسیر رود نیل حمل می کردند. کشتی های آنان قایق هایی بودند که از به هم پیوستن نی ها ساخته می شدند، زیرا در مصر هم چوب کمیاب بود.
1500 سال قبل از میلاد، مصریان شروع به ساختن کشتی از چوب کردند. آنان چوب را از فنیقیه وارد می کردند. این قایق ها بادبان هایی داشتند که فقط برای حرکت در مسیر بادهایی که از پشت می وزید، مناسب بودند. اگر باد از پشت نمی وزید، قایق با پارو یا چوب بلندی هدایت می شد. در مقبره های فرعون های مصر، نقشه هایی پیدا کرده اند که موقعیت ممتاز هنر کشتی سازی مصریان را نشان می دهد.
1200 سال قبل از میلاد ، امپراتوری مصر، رو به زوال نهاد. به همین دلیل، ساکنان سرزمین های دیگر بر مصر تسلط یافتند. بر خلاف مصریان که از سواحل خود دور نشده بودند، وقتی ساکنان کرت می خواستند به کشور های دیگر بروند، از دریای مدیرترانه می گذشتند. مردم کرت، اولین کسانی بودند که در ساختن کشتی، بست عرضی به کار بردند تا کشتی هایشان محکم تر شود.
ساکنان فنیقیه ( حاشیه دریای مدیرترانه؛ سوریه؛ لبنان و فلسطین کنونی ) دریانوردان بزرگی بودند. آنان در کشتی سازی، فن اوری کرت ها را به کار بردند و در سراسر دریای مدیرترانه مشغول کشتی رانی شدند. آنها حتی 800 سال قبل از میلاد، از راه دریا به فرانسه و انگلستان راه یافتند و سراسر آفریقا را با کشتی های بادبانی پیمودند. فنیقی ها از راه دریا تجارت می کردند. آنان نگران دزدان دریایی بودند. از این رو، از کشتی های باریک و بلند مجهز به دماغه ی شکافت آب استفاده می کردند که با پارو هدایت می شدند.
کدام کشتی ها را یونانی ها ورومی ها می ساختند؟
تقرییبا 800 سال قبل از میلاد، یونانی ها به دریانوردی روی آوردند. آنان کشتی های خود را از روی طرح کشتی های فنیقی ساختند و صنعت کشتی سازی آنان را کامل کردند. یونانی ها به ویزه ساختمان کشتی های جنگی یک دکله را که با پارو حرکت می کردند، اصلاح کردند. این اصلاح مهم بود، زیرا کشتی می توانست بدون توجه به جهت وزش باد، به سرعت به راه خود ادامه دهد، کشتی حریف را تعقیب کند، به آن حمله کند یا از آن بگریزد.
برای افزایش سرعت کشتی نیز ردیف پاروها را دو یا چند طبقه کردند. کشتی های دارای دو ردیف پارو به کشتی های دارای سه ردیف پارو تبدیل شدند. حتی کشتی های با چهار یا پنج ردیف پارو ساخته شدند. طول کشتی هایی که سه ردیف پارو داشتند، به 40 متر می رسید و 400 پاروزن آنها را به حرکت در می آوردند. به علاوه، صدها جنگجو روی عرشه جای می گرفتند.
پس از سقوط امپراتوری یونان، کارتاژها و رومی ها برای تسلط بر دریای مدیرترانه، با هم جنگیدند. در قرن نهم قبلا از میلاد، دولت کارتاژ که ساکنان فنیقیه آن را تاسیس کرده بودند، یک قدرت دریایی بود و روم، بر عکس، قدرتی در خشکی به شمار می رفت.
کلک چیست؟
کلک از تعداد زیادی چوب بلند- مانند تنه ی درخت، نی یا چلیک – تشکیل شده بود که به یکدیگر وصل می شدند و روی آب شناور می ماندند. بر خلاف قایق یا کشتی ، روی کلک، پا از تماس با آب در امان نبود و خیس می شد. اقوام ابتدایی برای حمل سرپناه، اشخاص و بارهای خود، از کلک استفاده می کردند. امروزه کلک هایی که از تنه ی درخت ساخته می شوند، فقط در حمل چوب به کار می روند.
صنعت اسلحه سازی رومی
گسترش قدرت دریایی نیرومند روم تا فراتر از دریای مدیرترانه،به دلیل صنعت اسلحه سازی روم بود. صنایع دریایی روم ، نه فقط به پل اتصال، بلکه به منجنیق یا سنگ انداز و آتش انداز هم مجهز بودند. وقتی قلاب آهنی به کمک طناب بلند از منجنیق پرتاب می شد، مثل برق، کشتی حریف را می گرفت و به آسانی آن را در باد به سوی خویش می کشید.
این وضعیت تا اولین جنگ کارتاژ در سال 264 قبل از میلاد ادامه یافت. در آن زمان رومی ها بر اساس الگوهای یونانی و کارتاژی، کشتی های بزرگی ساختند. آنان با مجهز کردن شناور بزرگی، ایده ی تازه ای به کار بردند. هر کشتی جنگی رومی، به یک پل اتصال مجهز شده بود که هنگام حمله به کشتی حریف به کار برده می شد و از روی آن جنگجویان به عرشه ی کشتی حریف می رفتند. به کمک این تاکتیک جدید، روم توانست در نبرد دریایی میله در سال 260 قبل از میلاد، کارتاژی ها را شکست دهد و تسلط آینده ی خود را بر سراسر اروپای مرکزی و دریای مدیرترانه بنا نهد.
پاروزنان کشتی های جنگی، بیشتر اسیران جنگی . برده ها بودند. معمولا آنان را در محل استقرارشان با زنجیر می بستند تا مانع شورش و فرارشان شوند. این روش های غیر انسانی ، صدها سال ادامه داشت.
تکامل کشتی های پارویی رومی ها، باعث پیدایش کشتی های گالر( یا گالی – کشتی حمل برده در قرون 15 تا 18 میلادی ) شد که در نبرد دریایی اسپانیایی ها و ترک ها در قرن 17 به کار برده شدند.
کشتی سازی ساکنان شمال اروپا، مستقل از کشتی سازی ملت های اروپای مرکزی توسعه یافت. زیرا عبور از مسیر دریای شمال، فقط با کشتی های بسیار محکم امکان پذیر بود.
تقریبا از سال 800 میلادی، وایکینگ ها کشتی هایی ساختند که قابلیت مسافرت روی اقیانوس اطلس را داشتند. طول کشتی های آنان 26 متر بود و به عنوان کشتی تجاری وکشتی جنگی به کار می رفتند. این کشتی های باریک و بلند، هم مناسب پارو زدن و هم مناسب حرکت با باد به کمک بادبان بودند. در جلو وعقب کشتی، معمولا سر حیوانی به شیوه های هنرمندانه، به شکل بلند و کشیده کنده کاری می شد.
کشتی های تجاری کامل تر، از تزیینات کمتری برخوردار بودند. آنها بیشتربا بادبان حرکت می کردند و فقط در شرایط ضروری یا هنگام مانور از پارو استفاده می کردند. مردم اروپا، ابتدا وایکینگ ها را به عنوان راهزنان خطرناکی می شناختند. اما بعد، آنان به شرکای قابل اعتمادی بدل شدند.
نورماندی ها هم مانند وایکینگ ها دریانوردان فوق العاده ماهری بودند. آنان از اقیانوس اطلس به دریای مدیرترانه آمدند و از مسیر آب های روسی و دریای سیاه از شرق به راهشان ادامه دادند. سکه های عربی که مدت ها بعد در نورماندی کشف شد، نشان داد که انان روابط تجاری گسترده ای با وایکینگ ها داشتند. امروزه تردیدی وجود ندارد که آنان در گذر هزاره، تحت فرماندهی لایف اریکسون به آمریکای شمالی رسیدند.
کشتی رانی ساحلی
گرچه فنیقی ها تا انگلستان رسیده و حتی آفریقا را دور زده بودند، دریانوردای در اروپا تا قرون وسطی به صورت کشتی رانی ساحلی باقی مانده بود. بنابراین، کشتی رانی فقط در آب های ساحلی حفاظت شده ی کشورها جریان داشت. دلیل این محدودیت ، امکانات دریانوردی بود؛ زیرا دریانوردان در آن زمان، نه کرنومتر( زمان سنج) را می شناختند و نه قطب نما را. اولین دریانوردانی که مسیرهای بزرگ بین دریاها را پیمودند، وایکینگ ها بودند.