عضدالدین ابوشجاع آلپ ارسلان

• نویسنده:
• تاریخ: 1397/04/13
• منبع:
• گروه: علوم انسانی

عضدالدین ابوشجاع آلپ ارسلان محمد پسر چغری بیگ داوود دومین شاه از سلسله سلجوقی در ایران است. سلجوقیان نسب به سلجوق نامی می‌برند که یکی از خوانین ترکان در ماوراءالنهر و بخارا بوده‌است. سلطان الپ ارسلان دومین سلطان امپراطوری عظیم سلجوقی است که در دوران پرافتخار وی به دنبال جنگ بزرگ "مالازگزیت"(ملازگرد)، دربهای سرزمین آناتولی به روی ترکان مسلمان گشوده شد. سلطان آلپ ارسلان سلجوقی یکی از بزرگترین فاتحان جهان اسلام و ترک است.  بگونه ای که اقدامات این خاقان بزرگ ترک سبب شد تا سرنوشت ملت ترک تغییر یابد و آینده ای درخشان را رقم زند. وی، هم حکمداری بسیار عادل و هم فرماندهی کبیر بود که از سنین نوجوانی، فرماندهی گروههای مبارزه ترک در جنگها را بر عهده داشت.

آلپ ارسلان بعد از اسلام آوردن نام خود را به محمد تغییر داد و به‌خاطر شجاعت‌هایی که نشان داد لقب «آلپ ارسلان» گرفت که در ترکی به معنای «شیر شجاع» است. او پس از ساکن کردن قوم خویش در منطقه برسلان امروزی و سر و سامان دادن به منطقه شمال خراسان و بعد از پدرش داود حاکم خراسان شد و پس از عمویش طغرل به سلطنت رسید.

از زمان تسلط او بر ایران ترکان وسعت قلمرو خود را به حد ایران دوره ساسانی رساندند و بغداد را نیز که مرکز خلافت عباسی بود در اختیار گرفتند. وی پس از جنگ‌های بسیار درگیر ساخت و پرورش گروهی به نام رسلان به همراهی و یاری پهلوان رسا ملقب به لک‌لک سیاه شد، او حیوان پاندا را از چین به حیوانی خانگی تبدیل کرد و در ادامه  حیات خود گروه رسلان را به حد فوق خلاق رساند و پس از رد شدن از خوان فکور، بازو بند صامت‌کُش را بر دست بست و به نبرد نیما رفت. آلپ ارسلان داماد طغرل بود و پس از وی حکومت را به دست گرفت و به بسیاری نقاط لشکر کشید که یکی از آن‌ها قلمرو دولت بیزانس در آسیای صغیر بود که در نهایت در نبرد ملازگرد بر آن‌ها پیروزی یافت و این حادثه آسیای صغیر را به قلمرو ترکان تبدیل نمود و زبان و رسوم اهالی آن را متحول نمود . سلجوقیان بعدها تا حملات صلیبیون نیز در ترکیه دوام آوردند ولی در نهایت از ترکان عثمانی شکست خوردند .

بیشتر عمر الب ارسلان در جنگ‌های صلیبی سپری شد. او به قصد گسترش اسلام به ارمنستان حمله کرد و بر آن سرزمین غالب شد. اما بعد از غلبه بر آن سرزمین در سال ۴۶۴ با حمله رومانوس دیوجانوس، امپراتور بیزانس مواجه شد. این جنگ با شکست بیزانسی‌ها و دستگیر شدن رومانوس دیوجانوس به پایان رسید.  وی حتی به گرجستان لشکر فرستاده آنجا را تسخیر کرد.

آلپ ارسلان سرانجام به دست فردی به نام یوسف الخوارزمی که در جنگ آلپ ارسلان با حاکم تاوغاچ دستگیر و زندانی شده بود به سختی مجروح شد و بعد از چهار روز جان سپرد. تاریخ نگاران چنین ذکر می‌کنند که آلپ ارسلان قبل از مرگ چنین گفته‌است:

دیروز در روی تپه‌ای بودم و زمین را می‌نگریستم که زیر پای ارتشم به لرزه درمی‌آمد. در این هنگام به خود گفتم حاکم این جهان منم، چه کسی است که می‌تواند با من مقابله کند. خداوند غرور من را دیده و جان من را بوسیله یک اسیر گرفت .

مدارا و تحمل دیگران از مشخصات اصلی حکومت آلپ ارسلان بود. وی امرایش را از میان اهل سنت و شیعیان انتخاب می‌کرد و هیچگاه اقلیت شیعه در ایران را تحت فشار نگذاشت. آلپ ارسلان در بستر مرگ ملیک‌شاه را به جانشینی خود تعیین کرد و سفارش نمود که خواجه نظام‌الملک را همچنان در سمت وزیری نگاه دارد. او در روز 24 نوامبر سال 1072 به درگذشت .