اين خانه با دستان كمال الملك آشناست
خانه هاي كاشان نمادي از تلاش پرثمر مردم ديار كويري براي طراحي مكاني زيبا و آرامش بخش در گرماي كوير است . خانه هاي متعددي از دوران قديم باقي مانده است كه خانه تاريخي بروجردي يكي از زيباترين خانه هاي تاريخي به شمار مي آيد.
خانه بروجردي در محله سلطان امير احمد كاشان و در خيابان علوي واقع شده است . اين خانه از سوي بازرگاني به نام حاج سيد حسن نطنزي در حوالي سال 1275 هـ – ق ،يعني در دوره قاجاريه ساخته شده است .
چون صاحبخانه كالاهاي تجاري را از بروجرد وارد مي كرده ، لذا به حاج حسن بروجردي مشهور شده و خانه او نيز به همين نام شهرت يافته است . معمارخانه يكي از نوابغ معماري كاشان و از طراحان معروف ساختمان به نام استاد علي مريم است .
وي در ايجاد 2 بناي تاريخي ديگر كاشان ، يعني خانه طباطبايي و تيمچه امين الدوله (واقع در بازار) نقش داشته است .
اين خانه شامل 2 قسمت بيروني و اندروني است و محلي كه فعلا در معرض ديد عموم قرار دارد، قسمت بيروني اين خانه است .در بدو ورود به خانه هشتي ورودي خانه قرار دارد كه در ورود به قسمت اندروني خانه نيز در اين هشتي قرار گرفته است . پس از آن راهروي نسبتا طولاني و شيبداري قرار دارد كه هشتي را به حياط متصل مي كند. در كنار اين راهرو ايوان شمالي خانه قرارا دارد. در قسمت شمالي ايوان يك اتاق پنج دري واقع شده كه محل پذيرايي ميهمانان بوده و 2 طرف آن ، 2 اتاق بهار خواب قرار دارد.
اين اطاقها به علت نور مناسب و گرماي زياد بيشتر در زمستان مورد استفاده قرار مي گرفتند. ديوار بيروني اتاقهاي اين ايوان و نيز داخل اتاق پنج دري ، با گچبري هاي بسيار زيبا با طرح گل و مرغ تزيين شده است
در داخل حياط يك حوض بزرگ و باغچه هاي وسيع در اطراف آن قرار دارد. در قسمت شمال شرقي ، مطبخ (آشپزخانه) قرار گرفته است . در قسمت شرقي بنا اتاقها و ايوان هاي سرپوشيده به چشم مي خورد كه در جلوي ايوان ها پله هايي براي رفتن به سرداب ها (زير زمين) ساخته شده است . اين سرداب ها در جبهه هاي مختلف بنا واقع است كه به وسيله بادگيرهاي بلند هواي آنها را تهويه و خنك مي كند. اين فضاي خنك در هواي گرم تابستان محل امني براي استراحت به شمار مي آمده است .
در قسمت جنوبي بنا، تالار سرپوشيده اي وجود دارد كه بر پيشاني آن مي توان هنر نمايي استادكار ايراني را نظاره گر بود. به طوري كه منافذ مشبكي كه براي تهويه هواي تالار در اين قسمت تعبيه شده با گچبري جالب و ديدني زينت شده و چشم ناظران را خيره مي كند.
در بام تالار نيز نورگيرها و بادگيرهاي فوق العاده جالب و منحصر به فرد خودنمايي مي كند كه از نظر طرح و اجرا در زمره آثاربديع معماري سنتي است .تالار بزرگ سرپوشيده كه محل برگزاري اعياد و مراسم سوگواري بوده ، شامل يك ايوان با سقف بسيار بلند است .
سقف تالار با طرح زيباي گچبري و مقرنس كاري زنگ آميزي و تزيين شده است .سقف و بدنه داخلي سرپوشيده و تالارهاي جنبي آن با نقوش گل و مرع و شكارگاه حيوانات گچبري و يا نقاشي شده اند.
نقاشي ها و گچبري هاي اين خانه در دوره قاجاريه زير نظر هنرمند نامدار مرحوم ميرزا محمد خان غفاري كاشاني ملقب به كمال الملك ترسيم شده است .