استان آذربایجان غربی
استان آذربایجان غربی
استان آذربایجان غربی با احتساب دریاچه ارومیه حدود 43660 کیلومتر مربع مساحت دارد. این استان که در شمال غرب ایران واقع شده 2/65 درصد از مساحت کل کشور را تشکیل می دهد.
استان آذربایجان غربی از طرف شمال و شمال شرقی با جمهوری آذربایجان و ارمنستان ، از غرب با کشورهای ترکیه و عراق، از جنوب با استان کردستان و از شرق با استان آذربایجان شرقی و زنجان همسایه است. بر اساس آخرین آمار تقسیمات کشوری این استان دارای 12 شهرستان،28بخش،14 شهر،103 دهستان و 3227 آبادی دارای سکنه می باشد و مرکز آن شهر تاریخی ارومیه است.
استان آذربایجان غربی یکی از مناطق کوهستانی کشور است و توپوگرافی متنوع و گسترده ای دارد. بر اساس ساختار طبیعی استان، اکوسیستم های ویژه ای از ترکیب گیاهان در سطوح مختلف پوشش گیاهی در اشکورهای مختلف توپوگرافی به وجود آمده است که اهم آن به شکل جنگل ها و مراتع خودنمایی می کنند. این استان عمدتأ تحت تاثیر جریان هوای مرطوب اقیانوس اطلس و دریای مدیرترانه است، ولی در برخی از ماه های زمستان، توده هوای سردی از اطراف شمال، هوای مدیرترانه ای آن را متاثر کرده و موجب کاهش قابل توجه دما می شود.
از نظر تاریخی، تاریخ باستانی آذربایجان با تاریخ قوم ماد در آمیخته است. قوم ماد پس از مهاجرت به ایران آرام آرام قسمت های غربی ایران از جمله آذربایجان را تصرف کردند. مقارن این ایام دولت هایی در اطراف آذربایجان وجود داشت که از آن جمله می توان به دولت آشور در شمال بین النهرین ، دولت هیق در آسیای صغیر، دولت اورارتو در نواحی شمال و شمال غرب، اقوام کادوسی در شرق و کاسی ها در حوالی کوه های زاگرس اشاره کرد. بعد از تأسیس دولت ماد، آذربایجان به ماد کوچک معروف شد و مشتمل بر شهرهای قدیمی همدان، ری، اصفهان، و کرمانشاه بود. بعد از غلبه اسکندر مقدونی به ایران، سرداری به نام آتورپات در آذربایجان ظهور کرد و از اشغال ان توسط یونانیان ممانعت به عمل آورد. از آن به بعد این سرزمین به نام آتورپاتگان معروف شد. آتورپات به پادشاهی رسید و آن ناحیه را مستقل اعلام نمود. حکومت جانشینان آتورپات در آذربایجان در زمان اشکانیان نیز ادامه یافت و این منطقه توانست کماکان استقلال خود را حفظ کند. سرانجام اردشیر بابکان موسس سلسله ساسانی بر حکمرانان آذربایجان استیلا یافت.
صنایع دستی استان آذربایجان غربی به شرح زیر است:
انواع قالیو گلیم، نساجی سنتی، رنگرزیو چاپهای سنتی ، رودوزی و بافتنی، سفالگری و سرامیک سازی، فرآورده های پوست و چرم، هنرهای مرتبط با فلز، چوب، حصیر بافی، طراحی سنتی و نگارگری، صحافی و جلد سازی سنتی، گیوه دوزی و نمد مالی،
قالی بافی: در مورد قالی های استان آذربایجان غربی تاریخ دقیقی در دسترس نیست و نقشه خاصی که مربوط به استان باشد نیز وجود ندارد. ولی هم اکنون تقریبأ نقشه ی سایر مناطق را می بافند. در آذربایجان غربی، به دلیل نزدیکی و همجواریش با استان آذربایجان شرقی- که یکی از مراکز عمده قالی بافی در دنیاست- قالیبافی متداول می باشد. مهمترین مراکز قالیبافی استان شهرهای تکاب و میاندوآب و مناطق روستایی و عشایری آن است.
گلیم بافی: در بخشهایی از استان، گلیم سوماک نیز بافته می شود.
رنگرزی و چاپ های سنتی: کلیهفرآورده هایی که بوسیله قلم مو، قالب و شابلون، رنگ آمیزی می شود و پذیرای نقش می شود جزو چاپ های سنتی به حسای می آید. البته در آذربایجان غربی عمدتا در زمینه رنگرزی فعالیت می شود.
رودوزی: رودوزی های استان عمدتا در زمینه « ممقان دوزی» انجام می شود. این هنر- صنعت که تولیدش در انحصار زنان و دختران خانه داراست. مواد اولیه ی مورد نیاز نخ ابریشم رنگین پارچه است. بیشتر محصولات این رشته در تهیه کلاه است. البته در حال حاضر زیر لیوانی، کمربند، کفش، جلیقه، رومیزی نیز تهیه می شود.
این رشته از سوزندوزی از بخش هایی است که طی آن زمینه اساسی پارچه را از بخیه می پوشانند و زمینه تازه ای از نقش و نگار ایجاد می شود.طحهای سوزندوزی عمدتا ذهنی و ملهم از برداشت های شخصی هنرمند است.
درباره استان آذربایجان غربی
استان آذربایجان غربی با وسعت 43660 کیلومتر مربع در شمال غرب کشور ایران قرار دارد که جزو یکی از کهن ترین استان های ایران می باشد مرکز استان شهرستان ارومیه می باشد و شهرهای تابع این استان عبارتند از: خوی- ماکو- سلماس- سردشت- مهاباد- میاندوآب- نقده- پیرانشهر
مردم این استان پیرو دین اسلام بوده و اکثریت ان مذهب شیعه دارند.
شهرهای مهاباد سردشت و پیرانشهر اهل تسنن بوده و کرد نشین می باشند در ضمن تعدادی از اقلیت های مسیحی نیز در ارومیه زندگی می کنند
درباره شهر ارومیه
ارومیه یا اورمیه مرکز استان آذربایجان غربی یکی از شهرهای قدیمی ایران به شمار می رود که قدمت آن به 2000 ق م می رسد این شهر در جلگه وسیع و سرسبزی که اطراف آن تا کیلومترها پوشیده از باغات انگور و سیب و مزارع می باشد واقع شده است در مورد نام این شهر روایات مختلفی مطرح شده است عده ای از مورخین معتقد هستند که نام اصلی این شهر چی چست بوده است و در بارهنام فعلی این شهر اختلاف نظر وجود دارد. برخی معتقد هستند که ارومیه از دو کلمه اور+میه تشکیل یافته است که اور به معنی جا و مکان و میه به زبان آشوری یعنی آب.
ارومیه یکی از شهرهای زیبا و دیرپای آذربایجان غربی در جلگه به طول 70 کیلومتر و به عرض 30 کیلومتر و در کنار دریاچه لاجوردی به همین نام گسترده شده است؛ و این شهر به علت آب و هوای معتدل و داشتن مناظر زیبا یکی از شهرهای توریستی کشور است. جمعیت این شهر 725008 نفر می باشد که از این تعداد 444001 نفر جمعیت شهری و 281007 نفر جمعیت روستائی و ارتفاع آن از سطح دریا 1267 متر می باشد.
پیشینه تاریخی و آثار باستانی ارومیه
ارومیه یکی از شهر های قدیمی کشور بوده که در دوران حکومت رضاخان به نام رضائیه تغییر نام داده بود که پس از پیروزی انقلاب اسلامی مجددا " به نام اصلی خود یعنی ارومیه تغییر نام داد. ساکنین شهر ارومیه را شیعه، سنی، یهودی، آشوری و ارمنی تشکیل می دهند که اغلب در یک محله در کنار هم زندگی می کنند. مردم این شهر به زبان های ترکی، آشوری،ارمنی و کردی صحبت کرده و تمام طوایف زبان فارسی را نیز یاد گرفته اند که در مدارس به زبان فارسی تکلم می نمایند.
بناها و قلعه های قدیم ارومیه
قلعه بانک/ این قلعه در بخش صومای برادوست شهرستان ارومیه بصورت قلعه ای چهار طبقه در بالای کوه و مخروطی شکل احداث شده است. پی قلعه سنگ یک پاچه ای است که با اهن و نعل اسب و آهک و ماسه بنا گردیده و به شکل عمودی چند طبقه در آمده است در این خرابه آثار یک شهر به نام بانکه به گویش کردی تک خانوار وجود دارد و صاحب اصلی میرصوما نامی بوده است
قلعه دم دم / این قلعه در ارتفاعات برادوست در18 کیلومتری ارومیه بنا گردیده است. در سال 1018 هجری قمری به پیشنهاد امیرخان یکدست و با اجازه شاه عباس یزرگ ساخته شده است. قلعه دم دم از پنج قلعه به نام های اصل قلعه، قلعه تحتانی،قلعه یخ،و قلعه بیرونی تشکیل شده است. نخستین بانی قلعه متعلق به گذشته دور است که بعدا امیرخان روی آن استحکاماتی بنا کرد
عمارت چهار برج/ عمارت چهار برج از ساختمان های معروف ارومیه می باشد که رضا خان بیگلر بیگی فرزند محمد موسی خان آن را بنا کرده است. چهار برج ساختمان بزرگی بوده که در چهار گوشه آن چهار برج ساخته شده است. این عمارت دارای اندرونی و بیرونی و تالارهای متعدد و حمام مخصوص بود که چند خانوار می توانستند در آن جا زندگی کنند.
در این عمارت از کریم خان زند و فتحعلی شاه قاجار پذیرائی شده است. تالارهای آن با نقاشی آب رنگ بوسیله نقاش هنرمند ارومیه ا...ویردی تزئین شده است. سید علی محمد باب نیز چند روزی در آن زندانی بوده که از این جهت این ساختمان از نظر بهائیان جنبه مذهبی پیدا کرده است.
بنای سه گنبد/ بنای سهه گنبد مقبره ای به شکل برج است که در ججنوب شرقی شهر ارومیه واقع شده و در سال 580 هجری قمری بنا گردیده است. بنا شبیه مزارهای قدیمی شهر مراغه می باشد که در نتیجه عدم مراقبت و آسیب های وارده قسمت عمده خطوط و نقوش آن ریخته و از بین رفته است. در سالهای اخیر نسبت به نگهداری باقیمانده آثار این بنا و مرمت قسمت های خراب شده آن اقدام گردیده است . درباره وجه تسمیه سه گنبد برخی از مورخان براین باورند که دو بنای دیگر نیز در مجاورت روستائی به نام چهریق از دهستان های شهرستان سلماس وجود داشته که مجموعه سه بنا را در قدیم سه گنبد می نامیدند.
مسجد جامع ارومیه / مسجد جامع ارومیه از بناهای نیمه دوم سده هفتم هجری قمری است. این مسجد در وسط بازار قرار دارد و دارای صحن بزرگ و شبستان آجری وسیع است که قسمت اصلی وسطی آن با گنبدی بلند پوشیده شده است.
محراب مسجد از نظر گچبری و خطوط از زیباترین آثار هنری مغول بوده و ارتفاع آن 7/82 متر و عرض آن 48/5 متر است. البته محراب در سال 676هجری قمری بدست استاد عبدالمؤمن تبریزی گچبری شده و شاید خود مسجد از این تاریخ قدیمی تر باشد. مسجد در سال 1184 هجری قمری به دستور رضا قلی خان بیگلر بیگی ایل افشار وحاکم ارومیه تعمیر شده است .
سوغاتی های مشهور ارومیه
نقل بیدمشک و حلوای گردو و حلوای هویج را می توان از جمله مشهورترین سوغاتی های ارومیه نام برد و علاوه بر آن عرق بیدمشک و عرق بادرنجبو از شهرت بسزائی برخوردار است. عرقیات بیدمشک و بادرنجبو علاوه بر خاصیت پزشکی برای خوشبو و خوش طعم کردن شربت های گوناگون مورد مصرف قرار می گیرد.
کشاورزی استان
تنوع محصولات کشاورزی در استان آذربایجان غربی مخصوصا شهر ارومیه باعث شده که این استان از اهمیت ویژه ای برخوردار باشد باغات گسترده انگور و سیب از شهره خاصی نسبت به شهرستان های دیگر دارندو نظر هر بیننده ای را در فصل تابیتان به خود جلب می کند
تنوع انواع انگور با اسامی مختلف و سیب در نوع خود بینظیر است
به گفته ساکنین پا به سن گذاشته روستاهای اطراف ارومیه در زمان های نه چندان دور یک نوع سیب در منطقه پرورش داده می شد که به نام سیب ترکمان مشهور بود که گویا شهرت جهانی داشته و هم اکنون نیز در کشورهای اروپائی گاها سیب ایران به خصوص سیب محصول باغات ارومیه را به این اسم می شناسند.
لازم به ذکر است که از محصول انگور یه نوع شهد غلیظ به اسم دوشاب تهیه می شود که در میان ساکنین این استان از محبوبیت خاصی برخوردار است و زینت بخش سفره هر ارومیه ای می باشد.
و اما آونگ ( میلاخ)! شاید برای شما جالب است بدانید یک نوع سبک نگهداری انگور به روش کاملا سنتی است که در میان ارومیه ای ها معمول می باشد بدین صورت که انگورهای چیده شده از باغات را روی یک طناب بافاصله 10 تا 15 سانتی متری در کنار هم گره می زنند و در آخر سر در یک محل تاریک و سرد که اصطلاحا (میلاخ دامی) نامیده میشود قرار می دهند. آونگ یا میلاخ تا عید نوروز در خانه هر ارومیه ای که به نوعی با کشاورزی ارتتباط دارد یافت می شود. در شب یلدا ( چیله گجسی) نیز همواره هندوانه پای هر سفره آماده برای نوش نمودن می باشد.