استان هرمزگان

• نویسنده:
• تاریخ:
• منبع:
• گروه: علوم انسانی

موقعیت جغرافیایی استان هرمزگان

استان هرمزگان با وسعت 8/68475 كيلومتر مربع در جنوب ايران ما بين مختصات جغرافيايي 25 درجه و 23 دقيقه تا 28 درجه و 57 دقيقه عرض شمالي و 52 درجه و 41 دقيقه تا 59 درجه و 15 دقيقه طول شرقي از نصف النهار گرينويچ واقع شده است . اين استان از شمال و شمال شرقي با استان كرمان از جنوب با استان سيستان و بلوچستان و از غرب با استانهاي فارس و بوشهر همسايه است . تنگه هرمز يكي از حساس ترين و حياتي ترين گذرگاهها آبي عصر حاضر در قلمرو سياسي اين استان قرار دارد. اين تنگه هلالي شكل 187 كيلومتر طول دارد . عمق تنگه هرمز به دليل شيب تند كف آن از قسمت شمال به جنوب متغير است . به طوري كه در نزديكي جزيره لارك در حدود 36 متر و در ساحل جنوبي نزديك شبه جزيره مسندام 180 متر است . همچنين 14 جزيره كوچك و بزرگ به نامهاي ابوموسي ، بني فرور، تنب بزرگ و كوچك ، سيري ، شتور ، فرور ، كيش ، لاوان ، قشم ، لارك ، هرمز ، هندورابي و هنگام در محدوده آبهاي ساحلي اين استان قرار دارند . استان هرمزگان طبق آخرين تقسيمات كشوري ، مشتمل بر 13شهرستان 21بخش 69 دهستان و 2046 آبادي داراي سكنه است و شهرستانهاي آن عبارتند از : بندرعباس، بندرلنگه، ميناب، رودان، قشم، جاسك، حاجي آّباد، بندرخمیر ، بستک ، پارسیان و ابوموسي.

جغرافیای طبیعی و اقلیم استان

بخش عمده اي ازمساحت اين استان را مناطق كوهستاني در برگرفته اند . كوههاي اين منطقه ادامه رشته كوههاي زاگرس اند كه به تدريج از شمال شرقي به جنوب شرقي امتداد مي يابند . ادامه اين رشته همراه با كاهش ارتفاع به تپه ماهورهاي آهكي ، گچي و شني منتهي شده  و به زمينهاي پست ساحلي خليج فارس و درياي عمان متصل مي گردد. اين ناحيه پست ساحلي در اطراف تنگه هرمز وسعت بيشري يافته و شرايط مساعدي براي كشاورزي و صيفي كاري به وجود آورده است .

 با توجه به مشخصات اقليمي و استقرار استان هرمزگان در منطقه فوق حاره اي ، گرمي هوا مهمترين پديده مشهود اقليمي آن است . استان هرمزگان از مناطق گرم و خشك ايران است و اقليم آن تحت تاثير آب و هواي نيمه بياباني و بياباني قرار دارد هواي نوار ساحلي در تابستانها بسيار گرم و مرطوب است و گاهي نيز دماي آن از 52 درجه سانتيگراد تجاوز مي كند . دماي متوسط سالانه اين منطقه در حدود 27 درجه سانتيگراد است .

 از ويژگيهاي آب و هوايي استان هرمزگان ، يك فصل طولاني گرم و يك فصل كوتاه خنك است . فصل گرم همراه با هواي شرجي 9 ماه به درازا مي كشد . فصل تابستان از اوايل اسفند ماه شروع مي شود ، هوا رفته رفته رو به گرمي مي رود تا اينكه گرما در تير و مرداد به اوج خود مي رسد . فصل خنك آن همراه با خشكي نسبي هوا در حدود 3 ماه طول مي كشد . اين فصل از اوايل آذر ماه شروع مي شود و تحت تاثير توده هاي هواي خنك غربي قرار مي گيرد . دماي هواي اين استان در سرد ترين شبهاي سال به ندرت به صفر درجه مي رسد و در روزهاي زمستاني دماي آن معمولاٌ از 10 درجه سانتيگراد بالاي صفر پايين تر نمي آيد . اصولاٌ آب و هواي اين استان مانند آّب و هواي نواحي بياباني است و ميزان بارشهاي جوي آن نيز فوق العاده اندك مي باشد . در اين منطقه در حدود 9 ماه از سال بارندگي مهمي صورت نمي گيرد و قسمت عمده بارندگي آن نيز در يك يا دو نوبت به وقوع مي پيوندد. در همان موارد اندك هم بارندگي آن اغلب مانند بارانهاي بهاري سيل آسا است و خسارات فراواني به بار مي آورد . ميزان رطوبت نسبي در سواحل خليج فارس عمدتا بالا است و بين 20 تا 100 درصد نوسان دارد .

صنایع دستی

صنایع دستی استان شامل قالیبافی، گلیم بافی، گبه بافی، سفالگری، حصیر بافی، گلابتون دوزی، سوزن دوزی، خوس دوزی، زری بافی، چادرشب بافی، جاجیم بافی، مبلمان سازی، خرسک بافی، سنگ تراشی، خیمه بافی، صنایع دستی دریایی و انواع بافته های داری کوچک نظیر توبره، کشکدان، نمکدان، خورجین است. صنایع دستی موجود در استان هرمزگان عمدتاً فصلی بوده و 90 درصد تولیدکنندگان را زنان تشکیل می دهند

حصیربافی: 

از حصیر بافی باید به عنوان رایج ترین و معمول ترین صنعت دستی استان هرمزگان نام برد، چرا که ماده اولیه مورد نیاز حصیر بافی برگ درخت خرما بوده که به حد وفور در اختیار صنعتگران است و تولید انواع فرآورده های حصیری که کاملاً جنبه مصرفی دارد در استان شایع است. روستاهای میناب ، یشاگرد، بندر لنگه و اطراف آن از مناطق مهم بافت حصیر است که اکثر کار آن توسط زنان و دختران منطقه صورت می گیرد. مواد اولیه مورد مصرف عبارت است از برگ درخت خرما(پیش مُغ) و ضایعات درخت خرما و گیاهی به نام "مور". حصیر بافان میناب در روستاهای بهمنی، چلو، نصیرابی، محمودی و قاسم آباد ساکن هستند. 

سفالگری: 

سفالگری در روستاهای حکمی، گوربند و شهوار از توابع شهرستان میناب و روستاهای لشتگان از توابع بندر عباس رواج دارد. 

گلابتونه دوزی: 

زردوزی که در نقاط مختلف ایران به «کم دوزی»، «گلدوزی»، «برودری دوزی» و «کمان دوزی» شهرت دارد، در اکثر نقاط ایران رواج دارد و در استان هرمزگان بویژه شهرهای بندر لنگه، بندر عباس و میناب رونق بسیار دارد. 
از گلابتون دوزی برای تولیداتی نظیر دمپایی، شلوار های زنانه، سر آستین، پیش سینه، دور یقه، لبه پرده، دیوارکوب، پشتی، کوسن، سجاده، جلد قرآن و تابلو استفاده می کنند. 

خوس دوزی: 

این هنر به کمک نوارهای نقره ای باریک و برروی پارچه توری ریز بافت تجلی یافته و گاه ستاره هایی فلزی برروی پارچه می نشانند، و ازآن برای تزئین مقنعه، دستار(چادر زنانه) استفاده می شود. پارچه مصرفی معمولاً به رنگ های سیاه، سفید، سبز و زرشکی است که هر دو روی پارچه شکل یکسان دارند. 

بادله دوزی: 

بادله دوزی یا "تلی بافی" عبارت است از بهم پیوستن چند نوع زری با یکدیگر به صورتی که زری بزرگ دروسط و زری های کوچک در اطراف قرار می گیرند. بادله به شکل نوارهایی با پهنای 15 سانتیمتر تولید می شود که معمولاً برای لبه شلوارهای زنانه مورد استفاده قرار می گیرد. 

سوزندوزی: 

نوع دیگر از رودوزی است که فقط در بخش "وشاگرد" و توسط زنان و دختران روستایی به شیوه زنان بلوچ انجام می گیرد و دلیل آن نزدیکی منطقه به استان سیستان و بلوچستان است. 

قالیبافی: 

مناطق تولید قالیبافی در استان هرمزگان عبارتند از: بندرعباس, روستای درتوجان و بخش حاجی آباد. اغلب تولیدکنندگان را عشایر اسکان یافته ایلهای افشاریه ورائینی تشکیل داده که به تولید و تهیه انواع قالی و قالیچه, رویه پشتی و چنته مشغول هستند. تولیدکنندگان معمولاً پشم مورد نیاز خود را از سیرجان خریداری کرده و خود به ریسیدن و رنگرزی آن اقدام می کنند. نوع گره رایج "گره فارسی" است و نقشه هایی که در بخش حاجی آباد و روستای "درتوجان" بافته می شود نقشه های افشاریه است که به نامهای بوته شاهی، ماه و ستاره ای, سه کله, خشتی, گنبدی, شکارگاه, بچه بغل, سماوری و ... معروف هستند. 

خرسک بافی: 

خرسک عبارت است از بافت نوعی فرش با پرزهای بلند و درشت بافت که بافت آن با رنگ های بسیار محدود انجام می شود. در بافت سنتی آن از رنگ طبیعی پشم استفاده می شده است. پرز, تار و پود کلفت آن از پشم است و از پود رو استفاده نمی شود. در قدیم از آن به عنوان روانداز استفاده می کرده اند. امروزه از این نوع بافت برای تولید پادری و کناره در اندازه های مختلف استفاده می کنند. نقوش خرسک معمولاً هندسی بوده و بافت آن در روستای "درتوجان" رواج دارد. 

شیریکی پیچ: 

از دیگر تولیدات استان هرمزگان شیریکی پیچ را می توان نام برد که مرکز تولید آن روستاهای بخش حاجی آباد بوده و دلیل رونق آن همسایگی منطقه با استان کرمان است. 

چادرشب بافی: 

چادرشب بافی یا "کاربافی" از دیگر صنایع دستی استان هرمزگان است که در روستاهای کلیبی و سرریگان از توابع میناب و روستاهای سیروئیه, احمدیه و فارقان رواج دارد. 

چنته بافی: 

چنته بافی در منطقه وشاگرد به وسیله دارهای زمینی و توسط زنان انجام می شود. 
نقش ها اغلب به صورت هندسی و ذهنی بافت است. اطراف چنته را به وسیله صدف های دریایی و منگوله های رنگی تزئین می کنند. از چنته بیشتر برای تزئین کپرها استفاده می شود. 

صنایع دستی دریایی: 

همه ساله به هنگام جزر و مد دریا, مقادیر متنابهی از انوع صدف ها, حلزون ها و بقایای آبزیان خلیج فارس در سواحل جزایر متعدد این خلیج (کیش, ابوموسی, لارک, قشم, هرمز و ...) می ریزد که توسط اهالی بومی جمع آوری شده و توسط افراد باذوق از آنها تابلو, مجسمه ها و اشیاء گوناگونی تولید می شود. مواد اولیه مصرفی شامل پوسته حلزون ها, صدف ها, استخوان ماهی, گوش ماهی و مرجان است و برای اتصال قطعات انتخاب شده از چسب بی رنگ استفاده می کنند

بناهای یادبود تاریخی :

1-عمارت فکری ، بندر لنگه 
2-قلعه هزاره ، میناب 
3-شهر خاربز ، قشم 
4-قلعه لشتان ،‌بندر لنگه 
5-معبد میترا ، قشم 
6-قلعه پرتغالیها ، قشم 

بناهای یادبود مذهبی:

1-مسجد جامع قشم ، قشم 
2-مسجد ملک ابن عباس ، بندر لنگه 

جاذبه های طبیعی :

1-آب گرم گنو ، بندر عباس 
2-جزیره کیش ، کیش 
3-مناطق حیات وحش حفاظت شده ،‌هرمزگان 
4-جزیره قشم ، قشم 

فرهنگ و هنر:

1-موزه مردم شناسی 
2-مراسم زار ، هرمزگان 
3-صنایع دستی