شهرستان مراغه

• نویسنده:
• تاریخ:
• منبع:
• گروه: علوم انسانی

شهرستان مراغه

مراغه از شهرهای تاریخی و قدیمی آذربایجان و نیز ایران است . در 280 

هجری فرمانروایی مراغه به محمد بن افشین بن دیوداد رسید . بعد از وی برادرش یوسف به جای او نشست و در سال 296 هجری به نام خود در مراغه سکه زد . در سال 317 هجری ، مسافریان دیلمی به مراغه دست یافتند . در سال 420 هجری قشون غز وارد مراغه شد . در سال 566 هجری مراغه جزو قلمرو سلجوقیان در آمد . در سال 622 هجری جلال الدین خوارزمشاه بدون برخورد یا مقاومت مهمی به مراغه آمد . در سال 628 هجری این شهر به تصرف سپاهیان مغول درآمد . در سال 656 هجری مراغه مرکز فرمانروایی هلاکوخان مغول شد . خواجه نصیرالدین طوسی با همکاری چند ستاره شناس مأمور تاسیس رصدخانه معروف مراغه شد . در سال 759 هجری مراغه به دست تیموریان ویران شد. در سال   1142 هجری شهر مراغه و دهخوارقان به دست نادر شاه گشوده شد . گرچه شیخ عبیدالله کرد در سال 1297 هجری خود را به حوالی مراغه رسانید ولی هجوم وی و همراهانش دفع شد و سکون و آرامش به مراغه بازگشت.

بنا و یادمان‌های تاریخی

مقبره اوحدی مراغه ای: این بنا محل دفن رکن الدین ابوالحسن مراغی مشهور به اوحدی مراغه ای عارف و شاعر پارسی گوی نامدار و صاحب مثنوی معروف جام جم است. مقبره اوحدی در میان باغی سرسبز در شهر مراغه واقع شده است.

گنبد سرخ: از پنج مزار موجود در مراغه قدیم ترین آن ها ، گنبد سرخ است که در آذربایجان بیشتر به (‌ قرمزی گنبد ) شهرت دارد. عمارتی است چهار گوش با سقفی گنبدی که بر مقرنس هایی که هنوز سالم مانده اند نهاده شده است . کتیبه ها و نقوش هندسی از آجر سرخ  تراشیده و کاشی مینایی رنگ بر بالای درگاه بنا کار گذاشته شده است . بر زمینه ای از گچ خاکستری این کتیبه ها نقوشی از گل و برگ گچ بری که اثری از رنگ آبی در آنها دیده می‌شود آراسته شده است . کتیبه های موجود نشانگر این است که بنادر،‌ زمان حیات عبدالعزیز ساخته شده است.

گنبد مدور: گنبد مدور دومین مزار از قبرهای پنجگانه مراغه است. این بنا برجی است مدور که از گنبد و سقف آن چیزی بر جای نمانده و مزاری کاملا ناشناخته است . ارزش بنا در این است که ترقی و تکامل نمای مینایی را طی دوران کوتاه میان تاریخ احداث این بنا و تاریخ ساخت گنبد سرخ نشان می‌دهد . بنا که از آجر ساخته شده ، به سکوی بلندی از سنگ که سردابی در میان دارد ،نهاده شده است .

گنبد کبود: سومین مزار از قبرهای پنجگانة‌ مراغه که ( قبر مادر هلاکو )‌ نامیده می شود ، برجی است کبود و زیبا به شکل منشوری ده وجهی. پهلوهای این برج دارای طاق نما و حاشیه کاری و دندانه است و در کناره آن پایه های ستون مانندی ساخته شده است. این برج نظیر دیگر برجهای مقبره دار دو طبقه است. قسمت پایین ، سرداب مخصوص دفن میت است و قسمت بالایی اطاقی است مزین به گچ بری و کاشی نوشته . اطاق سقف بلندی دارد که گنبد آن فرو ریخته و قسمت اعظم گچ بری و تزئینات و نوشته های آن نیز از بین رفته است.

گنبد غفاریه: این بنا در قسمت شمال غربی مراغه کنار رودخانه صافی چای واقع شده و تاریخ احداث آن در فاصله‌ بین سال های 725 و 728 هجری قمری است . گنبد غفاریه بنایی مربع و آجری است که بر بالای سکویی سنگی و سردابه دخمه ای عمیقی استوار است. در چهار زاویه آن ستون هایی با نقوش لوزی پخ ساخته اند.

قلعه و غار قیزلار قلعه سی: قیزلار قلعه سی (قلعة دختران)‌ یکی از مهم ترین آثار تاریخی و طبیعی شهرستان مراغه است. این قلعه و غار در20 کیلومتری جنوب غربی مراغه و در سمت جنوبی درة‌ بسیار عمیق کوههای کؤی داغ ( کوه کبود ) واقع شده است. ارتفاع کلی غار و قلعه نسبت به درة‌ عمیق مقابل حدود 18000 تخمین زده شده است. در ارتفاعات پشت قلعه باقیماندة یک دیوار خشتی به چشم می خورد که از بقایای قلعة‌ قدیمی است.

گوی برج: این برج در محله ‌اتابک ، کوچة سبزیچی ها قرار دارد‌ که پنجمین و آخرین مزار بزرگ مراغه است. متأسفانه این بنا امروزه به ویرانه ای تبدیل شده و نشانه و کتیبه ای که بتوان با آن تاریخ بنا را معین ساخت در دسترس نیست.

جاذبه‌های طبیعی

چشمه ورجوی: چشمه معدنی ورجوی در فاصله 5/8 کیلومتری جنوب مراغه از زمین خارج می شود .آب چشمه وارد حوضچه ای می شود و سپس به رودخانه  مجاور آن می ریزد .مظهر چشمه در میان سنگ‌های آهکی مجاور رودخانه قرار دارد که آب آن همراه با گاز از زمین خارج می‌شود.

چشمه گشایش: دهکده گشایش در 14 کیلومتری  جنوب شرقی مراغه واقع شده است . از دهکده تا  چشمه های معدنی که در جنوب غربی دهکده قرار دارند در حدود 700 متر راه است. در این ناحیه دره ای  وجود دارد که رودخانه موردی در آن جاری است . در این دره دو چشمه معدنی وجود دارد . یکی از این دو چشمه در قسمت  جنوبی که از زیر سنگهای آهکی آب خارج می شود و دیگری در قسمت شمال دره است که از سوراخی در یک سنگ آهکی که به طرف رودخانه  جلو آمده است با فشار و صدا بیرون می جهد . مقدار و فشار بعد از هر جهش کاهش می یابد اما جهش از نوع تکرار می شود.

غار هامپوئیل (کبوتر): غار کبوتر مراغه که در اصطلاح محلی به غار هامپوئیل معروف است در 15 کیلومتری  جنوب شرقی مراغه واقع شده است .این غار در کمره کوهی صخره ای رو به جنوب قرار گرفته است . اهمیت غار کبوتر به خاطر وجود  چاله هایی عمیق و مخوف است که به صورت تندره‌های سنگی و تالارهای بزرگ دیده می‌شود .این غار بیش از غارهای دیگر مورد توجه غار شناسان و محققان و کوهنوردانی است که همه ساله برای باز‌دید از آن به این منطقه سفر می‌کنند.

دره گشایش: دره گشایش در مسیر رودخانه گشایش در کنار غار معروف کبوتر و در 20 کیلومتری شهر مراغه واقع شده است. در تابستان بازدید کنندگان غار کبوتر از طبیعت جذاب و زیبای این دره بهره مند می شوند.

تالاب آلمالگی: این تالاب در ارتفاع 2400 متری ، در جنوب شرقی ارتفاعات سهند قرار دارد و 20 هکتار مساحت دارد . تالاب پوشیده از نیزار و گیاهان آبزی است که از نظر لانه گزینی پرندگان نظیر سرسبز و چنگر شرایطی مناسب دارد و به همین دلیل دارای ارزش تفرجگاهی است.

اماکن زیارتی ومذهبی

مسجد ملا رستم : در کنار میدان ملا رستم شهر مراغه که با خیابان اوحدی فاصلة کمی دارد، یکی از جالب‌ترین آثار تاریخی مراغه قرار دارد. این بنا مسجدی است به نام ملا رستم که متأسفانه کتیبه ای در بنای مسجد[آشنایی با مساجد] نیست تا نام معمار و نام بانی بنا را مشخص کند.

مسجد معزالدین: در سمت غربی میدان خشکبار مراغه که سابقاً در میدان آرد فروشان معروف بود ،‌ مسجدی قدیمی وجود دارد که به مسجد معزالدین معروف است . در فضای کلی این بنا یک مسجد کوچک دیگر و مقبره ای گنبد دار وجود دارد . این مسجد در زمان سلطنت شاه طهماسب به وسیله فردی به نام حاجی نبی بازسازی گردید. علاوه بر این در سال 1372 هجری قمری نیز تعمیراتی در مسجد صورت گرفت که در یک کتیبه با خط نستعلیق درشت نوشته شده است.

مسجد شیخ بابا: یکی دیگر از مساجد تاریخی مراغه مسجدی موسوم به شیخ بابا است که آن نیز در سالهای اخیر بازسازی شده است . از در اصلی و اولیه مسجد آثاری به جای مانده که در جریان نوسازی مورد استفاده قرار گرفت.

مسجد جامع مراغه: این مسجد در خیابان خواجه نصیر مراغه واقع شده و دارای دو در است که یکی به خیابان و دیگری به بازار سبزی فروشان این شهر باز می شود. کتیبه های موجود و شیوه معماری مسجد نشانگر تعلق آن به دوره صفویان است.

امام زاده معصوم: این امام زاده در شش کیلومتری جنوب شرقی مراغه در دهکده ای به نام ورجوی واقع شده است . در جوار این امام زاده یک گورستان بزرگ قدیمی وجود دارد که دارای سنگ قبرهای منقش به تیر و کمان ، نیزه و شمشیر و سپر است . یکی از نمونه های جالب این سنگ ها صندوق سنگی منقشی است که در تاریخ 1085 هجری قمری دارد