بیماری سل
بیماری سل
سل یک بی ماری عفونی شایع، و در بسیاری از موارد مرگبار است. این بیماری توسط گونه‌های مختلف مایکوباکتریا، »مایکوباکتریوم توبرکلوزیس« ایجاد می‌شود. سل به‌طور معمول به شش‌ها حمله می‌کند، اما بر قسمت‌های دیگر بدن نیز می‌تواند تأثیرگذار باشد. وقتی افرادی که عفونت سلی فعال دارند سرفه، عطسه، یا بزاق خود را از طریق هوا منتقل می‌کنند سل از طریق هوا پخش می‌شود. اغلب عفونت‌ها بدون علامت و پنهان هستند. اما معمولاً از هر ده عفونت نهفته یک عفونت در نهایت پیشرفت کرده و به بیماری فعال تبدیل می‌شود. اگر سل درمان نشود، بیش از ۵۰٪ از افرادی که به آن آلوده می‌شوند را به کام مرگ می‌کشاند.
سل از دوران باستان همراه انسان بوده‌است. قدیمی‌ترین تشخیص بدون ابهام سل شامل شواهد این بیماری در بقایای گاومیش کوهان دار آمریکایی است که به ۱۷٬۰۰۰ سال پیش باز می‌گردد. با این حال، مشخص نیست که آیا سل، در گاومیش به وجود آمده و پس از آن به انسان منتقل شده‌است، یا اینکه از یک جد مشترک انشعاب یافته‌است. دانشمندان زمانی اعتقاد داشتند که انسان سل را از حیوانات هنگام اهلی کردن آن‌ها گرفته‌است. با این حال، ژنهای مجموعه سل در انسان با سل در حیوانات مقایسه شده‌اند، و ثابت شده‌است که این تئوری نادرست است. هر دو گونه باکتری سل یک جد مشترک دارند، که می‌توانسته است انسان را در اوایل انقلاب نوسنگی آلوده کرده باشد. باقی‌مانده‌های اسکلتی نشان می‌دهد که انسان‌های ماقبل تاریخ (۴۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح) سل داشته‌اند. پژوهشگران پوسیدگی مسلول را در ستون فقرات مومیایی مصری یافته‌اند که به ۳۰۰۰–۲۴۰۰ سال قبل از میلاد باز می‌گردد. در حدود ۴۶۰ سال قبل از میلاد، بقراط سل ریوی را به عنوان گسترده‌ترین بیماری در آن زمان شناسایی کرد. افراد مبتلا به سل ریوی تب و سرفه خونین داشتند. سل ریوی تقریباً همیشه کشنده بود. مطالعات ژنتیکی نشان می‌دهد که سل از حدود سال ۱۰۰ میلادی در میان آمریکایی‌ها وجود داشته‌است.
قبل از انقلاب صنعتی، فرهنگ عامه اغلب سل را با خون آشامها مرتبط می‌دانسته است. هنگامی که یکی از اعضای خانواده به دلیل سل فوت می‌کرد، دیگر اعضای آلوده، سلامت خود را به آرامی از دست می‌دادند. مردم بر این باور بودند که فرد اصلی مبتلا به سل زندگی را از دیگر اعضای خانواده می‌ربوده‌است.
علائم کلاسیک عفونت سل فعال عبارتند از سرفه مزمن با خلط آغشته به خون، تب، تعریق شبانه، و کاهش وزن( سل قبلاً به دلیل کاهش وزن افراد به «زوال» مبتلا معروف بود) عفونت اندام‌های دیگر باعث طیف وسیعی از علائم می‌شود. تشخیص سل فعال به رادیولوژی و همچنین آزمایش‌های میکروسکوپی و کشت میکروبیولوژیک مایعات بدن متکی است. تشخیص سل نهفته متکی بر تست پوستی توبرکولین (TST) و آزمایش خون می‌باشد. درمان سل دشوار است و مستلزم آن است که آنتی بیوتیک‌های متعددی در یک مدت زمان طولانی استفاده شوند. ارتباطات اجتماعی نیز غربالگری و در صورت لزوم مورد درمان قرار می‌گیرند. مقاومت در برابر آنتی بیوتیک‌ها یک مشکل رو به رشد در عفونت‌های سل مقاوم در برابر داروهای چندگانه (MDR-TB) می‌باشد. برای جلوگیری از سل، مردم باید برای این بیماری غربالگری و با واکسن واکسینه شوند.
کارشناسان معتقدند که یک سوم از جمعیت جهان مبتلا به «M. tuberculosis» هستند، و در هر ثانیه یک نفر به این تعداد افزوده می‌شود.. در سال ۲۰۰۷، ۱۳٫۷ میلیون مورد مزمن در سطح جهان فعال بودند. در سال ۲۰۱۰، حدود ۸٫۸ میلیون مورد جدید به وجود آمده و ۱٫۵ میلیون مورد به مرگ انجامید، که عمدتاً در کشورهای در حال توسعه رخ داده است. تعداد مطلق موارد ابتلا به سل از سال ۲۰۰۶ رو به کاهش بوده‌است، و موارد جدید از سال ۲۰۰۲ کاهش یافته‌است. سل به‌طور یکنواخت در سراسر جهان توزیع نشده‌است. تست توبرکولین حدود ۸۰٪ از جمعیت حاضر در بسیاری از کشورهای آسیایی و آفریقایی مثبت بوده‌است، اما تنها تست ۵–۱۰٪ از جمعیت ایالات متحده مثبت بوده‌است. مردم کشورهای در حال توسعه به دلیل کمبود ایمنی، بیشتر در معرض خطر سل قرار دارند. بیماری سل که بزرگترین علت مرگ ناشی از بیماری‌های عفونی تک عاملی است (حتی بیشتر از ایدز، مالاریا و سرخک)، دارای مرتبه دهم در بار جهانی بیماری هاست و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۰ همچنان جایگاه کنونی خود را حفظ کند یا تا رتبه هفتم بالا رود.
سل می‌تواند هر قسمتی از بدن را آلوده کند، اما معمولاً در ریه‌ها رخ می‌دهد (شناخته شده به عنوان سل ریوی). سل خارج ریوی زمانی رخ می‌دهد که سل به خارج از ریه‌ها نفوذ می‌کند. سل خارج ریوی همچنین می‌تواند هم‌زمان با سل ریوی وجود داشته باشد.
اگر یک عفونت سل فعال شود، در حدود ۹۰٪ از مردم در ریه‌ها بروز می‌کند. علائم می‌تواند شامل درد قفسه سینه و سرفه‌های طولانی باشد که تولید خلط می‌کنند. در حدود ۲۵٪ از افراد هیچ علائمی ندارند (یعنی آن‌ها «بدون علامت» باقی می‌مانند). گاهی اوقات، افراد دچار سرفه‌های خونین در مقادیر کم می‌شوند. در موارد نادر، عفونت می‌تواند به تضعیف شریان ریوی بینجامد، که منجر به خون‌ریزی شدید به نام آنوریسم راسموسن می‌شود. سل می‌تواند تبدیل به یک بیماری مزمن شده و باعث زخم‌های گسترده در نرمه فوقانی ریه‌ها شود. قسمت فوقانی ریه‌ها بیشتر تحت تأثیر قرار می‌گریند و دلیل آن به‌طور کامل روشن نیست. شاید قسمت فوقانی ریه‌ها به دلیل جریان هوای بهتریا خروجی ضعیف غدد لنفاوی بیشتر تحت تأثیر قرار می‌گیرند.
در ۱۵%–۲۰% از موارد فعال، عفونت به خارج از اندام‌های تنفسی گسترش می‌یابد که باعث بروز انواع دیگر سل می‌شود. به سلی که خارج از اندام‌های تنفسی رخ می‌دهد، «سل خارج ریوی» گفته می‌شود. سل خارج ریوی به‌طور معمول در افرادی که دچار نقص سیستم ایمنی هستند و کودکان رخ می‌دهد. سل خارج ریوی در بیش از ۵۰٪ از افرادی که HIV دارند دیده می‌شود. مکان‌های عفونت قابل توجه خارج ریوی عبارتند از: شش شامه، سیستم عصبی مرکزی (در مننژیت سلی)، و سیستم لنفاوی (در سل غدد لنفاوی گردن). از میان مکان‌های دیگر سل خارج ریوی در دستگاه ادراری تناسلی (در سل ادراری تناسلی) و در استخوان‌ها و مفاصل (در سل ستون فقرات) نیز اتفاق می‌افتد. هنگامی که این بیماری در استخوان هم گسترش می‌یابد، آن را به عنوان «سل استخوانی» نیز می‌شناسند.یک نوع بالقوه جدی تر و شایع سل، سل «منتشر» نام دارد، که معمولاً به عنوان سل ارزنی یا میلیاری ومنتشر شناخته شده‌است. سل ارزنی در حدود ۱۰٪ از موارد سل خارج ریوی را تشکیل می‌دهد.
عوامل متعددی مردم را بیشتر مستعد ابتلا به عفونت سل می‌نمایند. مهم‌ترین عامل خطر ساز در سراسر جهان HIV است؛ ۱۳٪ درصد از تمام موارد ابتلا به سل آلوده به ویروس HIV هستند. این مشکل در کشورهای جنوب صحرای آفریقا، که در آن نرخ HIV بالاست شایع است. سل به ازدحام بیش از حد و تغذیه نامناسب بسیار مرتبط است. این ارتباط باعث می‌شود سل یکی از بیماری‌های اصلی فقر باشد.
این دسته از افراد در معرض خطر بالایی برای عفونت سل قرار دارند: افرادی که مواد مخدر ممنوع تزریق می‌کنند، ساکنان و کارگران و کارمندان مکان‌هایی که در آن افراد آسیب پذیر تجمع می‌کنند ، افرادی که فقیر هستند و به مراقبت‌های پزشکی مناسب دسترسی ندارند، اقلیت‌های قومی با خطر بالا، بچه‌ها در تماس نزدیک با افراد با خطر بالا، و ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتی که در خدمت این افراد می‌باشد.بیماری ریوی مزمن، یکی دیگر از عوامل خطر ساز قابل توجه است. بیماری سیلیکوز خطر را حدوداً ۳۰ برابر می‌کند. افرادی که سیگار می‌کشند نسبت به غیر سیگاری‌ها تقریباً دو برابر در معرض خطر ابتلا به سل هستند. بیماری‌های دیگر نیز می‌توانند خطر ابتلا به سل را افزایش دهند، از جمله اعتیاد به الکل و دیابت قندی خطر را سه برابر می‌کند. همچنین، یک استعداد ژنتیکی نیز وجود دارد، اما دانشمندان مشخص نکرده‌اند که چقدر مهم است.
هنگامی که افراد مبتلا به سل فعال آواز بخوانند، سرفه، عطسه، صحبت، یا تف کند، آن‌ها قطرات عفونی معلق در هوا را پخش می‌کنند. تنها یک عطسه می‌تواند تا ۴۰٬۰۰۰ قطره را منتشر کند. هر قطره می‌تواند بیماری را منتقل کند زیرا دوز عفونی سل بسیار پایین است. (کسی که کمتر از ۱۰ باکتری را استنشاق کند می‌تواند آلوده شود).مردمی که در تماس‌های طولانی مدت، مکرر، یا نزدیک با افراد مبتلا به سل هستند در معرض خطر آلوده شدن به عفونت می‌باشند. یک فرد مبتلا به سل فعال، اما درمان نشده می‌تواند ۱۰–۱۵ نفر (یا بیشتر) را در هر سال آلوده کند. به‌طور معمول، تنها افراد دارای سل فعال این بیماری را انتقال می‌دهند. احتمال انتقال از فردی به فرد دیگر به عوامل متعددی بستگی دارد. این عوامل عبارتند از تعداد قطرات عفونی که حامل منتشر می‌کند، کارآمدی تهویه محیط زیست افراد، مدت زمان در معرض قرار گرفتن، میزان واگیردار بودن گونه M. tuberculosis، و سطح ایمنی در فرد غیرآلوده. برای جلوگیری از آبشار شیوع فرد به فرد، افراد مبتلا به سل فعال (آشکار) را باید جدا کرد و آن‌ها را تحت رژیم‌های داروی ضد سل قرار دهید. پس از حدود دو هفته درمان مؤثر، به‌طور کلی افراد مبتلا به عفونت فعال غیر مقاوم برای دیگران مسری نخواهند بود. اگر کسی آلوده شود، به‌طور معمول سه تا چهار هفته طول می‌کشد تا شخص به تازگی آلوده شده به اندازه کافی برای انتقال بیماری به دیگران مستعد شود.
خوشبختانه سل بیماری قابل درمان می باشد بشرط آنكه داروهای ضد سل به دقت و بطور كامل مصرف شوند، باید در نظر داشت كه دوره درمان بیماری سل حداقل 6 ماه است كه در طی این مدت باید داروها بطور منظم و مرتب استفاده شوند در غیر اینصورت میكروب در بدن فرد مقاوم گشته و درمان آن به مراتب مشكل تر می گردد.