گرمسار

• نویسنده:
• تاریخ:
• منبع:
• گروه: علوم انسانی

گرمسار 

گرمسار يكی از شهرستان هاي استان سمنان، است كه در همسايه گي دماوند در شمال، شهرستان های اردستان و كاشان در جنوب، شهرستان سمنان در خاور و شهرستان های ورامين و قم در باختر قرار گرفته است. شهرستان گرمسار از جاذبه هاي طبيعي و تاريخي با ارزشي برخوردار است. كوه هاي متعدد منطقه همراه با رودخانه ها و چشمه هاي پرشمار كه هر يك از ويژه گي هاي خاصي برخوردارند, همراه با پارك ملي كوير كه داراي آثار طبيعي و تاريخي با ارزشي است از جمله زيبايي هاي طبيعي منطقه گرمسار است.

نام گرمسار در زمان اشكانيان، «خواران» بوده و سلوكی ها شهری به اسم «خاراكس» در اين ناحيه بنا نهادند و سمنانی ها نيز امروزه آن را «خواره» می نامند. محصولات عمده كشاورزی اين منطقه را گندم، جو، ‌تره بار، خربزه, ‌انار، ‌پنبه و انجير تشكيل مي دهند. به علت وجود ايلات و عشاير متعدد در شهرستان گرمسار دام داري در اين منطقه رواج دارد. صنايع شهرستان گرمسار به دو دسته صنايع ماشيني و دستي تقسيم مي شوند. صنايع دستي اين شهرستان عبارتند از: قالی بافی، گليم بافی، جاجيم بافی، پارچه بافی، خورجين بافی و سفال گری. اين منطقه به دليل نزديكي به تهران و وجودامكانات زيربنايي مناسب و معادن غني نمك وسولفات سديم، جهت استقرار صنايع از موقعيت مناسبي جهت رشد وتوسعه صنعت ومعدن برخوردار است. بيش تر جاذبه هاي تاريخي شهرستان گرمسار را مكان هاي مذهبي تشكيل مي دهند. در كنار مكان هاي مذهبي برخي از عمارت هاي تاريخي نيزچون قصرهاي سياه كوه كه از چندين قصر قديمي تشكيل شده از مهم ترين ديدني هاي گرمساراست.

مکان های دیدنی و تاریخی

شهرستان گرمسار از جاذبه هاي طبيعي و تاريخي با ارزشي برخوردار است. كوه هاي متعدد منطقه همراه با رودخانه ها و چشمه هاي پرشمار كه هر يك از ويژه گي هاي خاصي برخوردارند همراه با پارك ملي كوير كه داراي آثار طبيعي و تاريخي با ارزشي است از جمله زيبايي هاي طبيعي منطقه گرمسار است. ديدني ترين جاذبه طبيعي اين شهرستان؛ كوير كهك در جنوب گرمسار است كه در آن درختچه هاي اسفناج وحشي به طور مصنوعي كشت شده اند. زندگي گياهي حاشيه كوير و استفاده از جاذبه هاي كوير از جمله ارزش هاي گردشگري اين منطقه است. بيش تر جاذبه هاي تاريخي شهرستان گرمسار را مكان هاي مذهبي تشكيل مي دهند. در كنار مكان هاي مذهبي برخي از عمارت هاي تاريخي نيزچون قصرهاي سياه كوه كه از چندين قصر قديمي تشكيل شده از مهم ترين ديدني هاي گرمساراست. 

 مشخصات جغرافيايي

گرمسار يكی از شهرستان هاي استان سمنان، است كه از شمال به شهرستان دماوند، از جنوب به شهرستان های اردستان و كاشان، از خاور به شهرستان سمنان و از باختر به شهرستان های ورامين و قم محدود می شود. اين شهرستان از نظر جغرافيايی در 52 درجه و 20 دقيقه ی درازای خاوری و 35 درجه و 12 دقيقه ی پهنای شمالی واقع شده و از لحاظ پستی و بلندی، در دشت واقع شده و رشته كوه های كلرز – سرير – قاليباف و سردركه در اطراف آن كشيده شده است. قسمت جنوبی اين شهرستان، كويری و ناحيه شمالی آن را ارتفاعات جنوبی رشته كوه های البرز در بر گرفته است. طبق آخرين آمار جمعيتی در سال 1375 جمعيت اين شهرستان 67847 نفر بوده كه از اين رقم 29706 نفر جمعيت شهر گرمسار, مركز شهرستان است. مردم گرمسار آريايی نژاد بوده وبه زبان فارسی با گويش محلی سخن می گويند. گرمسار در 6 كيلومتری راه آهن تهران – مشهد و تهران – گرگان قرار گرفته است و در مسير راه اصلی تهران – مشهد در 105 كيلومتری تهران قرار دارد كه به وسيله اين مسير به نقاط ديگر مربوط می شود.  

 شهرستان گرمسار غربي ترين شهر استان سمنان است كه با وسعتي معادل 9233 كيلومتر مربع از طرف شمال به دماوند و فيروزكوه از غرب به ورامين از مشرق به سمنان و از جنوب به كوير مركزي و در نهايت به شهرستان نائين در استان اصفهان محدود مي گردد . مركز شهرستان شهر گرمسار است كه در ارتفاع 825 متري از سطح دريا قرار دارد . همچنين اين شهرستان داراي سه بخش به نامهاي آرادان ، مركزي و ايوانكي مي باشد .

فاصله مركز شهرستان تا مركز استان 110 كيلومتر و تا مركز كشور ( تهران ) 95 كيلومتر است.
شهرستان گرمسار از نظر موقعيت رياضي بين مداد 34 درجه و 28 دقيقه و 35 درجه و 30 دقيقه عرض شمالي و بين 51 درجه و 53 دقيقه تا 52 درجه و 55 دقيقه طول شرقي از نصف النهار گرينويچ قرار دارد . 
از نظر موقعيت نسبي اين شهرستان در دامنه رشته كوه البرز ( كه با جهت غربي – شرقي ازشمال شهرستان مي گذرد ) واقع شده است .
مرتفع ترين نقطه گرمسار قله اي است به ارتفاع 3055 متر واقع در كوه باغستان در شمال شرقي اين شهرستان و پست ترين نقطه آن نيز به ارتفاع 800 متر در مجاورت درياچه نمك در جنوب غربي شهرستان گرمسار مي باشد .

جاذبه هاي گردشگري شهرستان گرمسار

 ده نمک یکی از جاذبه های گردشگری گرمسار است

از آثار تاریخی شهر گرمسار می توان به خانه باقری، آب انبار بزرگ گرمسار، مجموعه کارخانه و انبار پنبه، مسجد امام حسین(ع)، جاده سنگ فرش، آب انبار حاجی، تپه علی آباد، قلعه پاده گرمسار، کاروانسرای قصر بهرام، کاروانسرای عین الرشید، منطقه قدیمی گندم در، دره سلوک را می توان نام برد.

جاده سنگفرش امروز یکی از راه هایی که به نام راه شاه عباسی معروف شده است در واقع جانشین راه شاهی میراث داریوش کبیر به شمار می رود این نوع سنگفرشراه ها، گویای تجدید خاطره عهد داریوش یا ساسانیان است که سنگ فرش راه را بنا نهادند و بعد رومیان از آنها تقلید کردند در دوره صفویه و در زمان شاه عباس در چند منطقه، جاده سنگفرش احداث شد.

کارونسرای ده نمک در ۴۹کیلومتری شرق گرمسار واقع و از نوع چهار ایوانی است این کاروانسرا در دوره صفویه ساخته شد و به شکل مربع مستطیل است سردر ورودی آن با دو گوشواره دو طبقه به شکل ذوزنقه است این کارونسرا دارای چهار ایوان که در پشت هر ایوان اتاقی که به عنوان رابط بین اصطبلها بود، قرار دارد.

خانه باقری ساختمان به صورت خانه باغ در دو طبقه با تزئینات فراوان ساخته شده است که شالوده بنا از خشت خام و نمای آن با آجر تزئین شده طول و عرض باغ ۲۸۰در ۳۰۰متر با دیوارهای بلندی است که از نماهای با ارزش شهر گرمسار محسوب می شود.

همچنین مسجدجامع گرمسار درمرکز شهر واقع شده که دارای ظاهری ساده و به صورت سنگ مرمر، یک سردر بزرگ و دو گلدسته است که با توجه به مرکزیت شهر از اهمیت زیادی برخوردار است.

بنه کوه میزبان مسافران نوروزی است

منطقه نمونه گردشگری "بنه کوه" در شمال شهر گرمسار در پنج کیلومتری شمال گرمسار واقع شده است و بخاطر دارا بودن طبیعت زیبا و عبور رودخانه حبله رود، یکی از مناطق نمونه گردشگری در استان سمنان است، این منطقه به دلیل قرار داشتن بر سر راه باستانی گرمسار (خوار) به مازندران، از نظر تاریخی و نظامی دارای اهمیت ویژه ای است.

قلعه باستانی "استوناوند"، "ریگ تپه" و "قلعه گبری" از جاذبه های این منطقه است. به دلیل قرار داشتن بنه کوه در بخش انتهایی رودخانه حبله رود (که رودخانه ای دائمی است)، در این منطقه انواع پرندگان و ماهی ها زیست می کنند.

آب انبار امام زاده شمس الدین در حومه شهر گرمسار و در مسیر راه امامزاده شمس الدین و اسماعیل و به فاصله حدود یک کیلومتری از شمال غربی گرمسار قرار دارد. آب انبار مذکور در دوره قاجار ساخته شده که به آب انبار(آب حوض) آقا مشهور است.

این آب انبار مخزن و بادگیر، پاشیر، پلکان و سردر را شامل می شود سقف پلکان پاشیر با آجرهایی به فرم حصیری و به صورت ضربی ساخته شده که بر خلاف اکثر آب انبارهای منطقه پلان آب بر پایه مربع مستطیل بنا شده است و مخزن آن از فرم چهارگوشی که یک ستون در وسط آن تعبیه شده و بر روی ستون بادگیر آن قرار دارد. تویزه هایی از چهار طرف به صورت بعلاوه بر این پایه ستون نشسته اند تا چهار گنبد بر روی آنها قرار گرفته و پوشش مخزن را کامل کنند.

مصالح اصلی تشکیل دهنده آب انبار آجر و ملات را شامل می شود و کف اصلی پیرامون آب انبار به دلیل ساخت جاده آسفالته حدود ۵۰ سانتیمتر بالا آمده است

امامزاده شمس الدین و اسماعیل (ع) 

در شهرستان گرمسار و حومه شهر و به فاصله حدود سه کیلومتری شمال غربی گرمسار واقع گردیده است. بنا منسوب به دوره قاجار است و متعلق به دو نفر از فرزندان امام موسی کاظم (ع) به نام های شمس الدین و اسماعیل است. مردم و اهالی منطقه به این دو تن اعتقاد خاص دارند و همه روزه بخصوص ایام تعطیل برای زیارت به این مکان می روند. 

کل بنا بر پایه مربع مستطیل ساخته شده است که در قسمت شرقی آن رواق و ایوانی وجود دارد که ورودی به بقاع امامزادگان را ممکن می‌سازد. این دو بقعه که با دیواری بین آنها فاصله افتاده است در کنار هم چسبیده به هم قرار دارند و به صورت متصل ساخته شده اند و برای هر یک از آنها گنبدی در نظر گرفته شده است.

سطح داخلی گنبدها گچکاری شده و تکنیک ساخت دو گنبد مانندهم است به این صورت که برای تبدیل پلان مربع به دایره برای استقرار گنبد بر روی جرزها با استفاده از فیلپوش‌هایی که درچهار کنج بکار رفته اند این عمل انجام شده است مصالح اصلی در ساخت بقاع از خشت و گل به شمار می رود که آجر نمای فعلی به آن افزون شد.

قلعه پاده گرمسار

این روستا در ۳۵کیلومتری شرق گرمسار و درفاصله سه کیلومتری شرق آرادان و دریک کیلومتری جنوب جاده تهران-مشهد واقع شده است که اهالی قدمت این روستا را ۶۰۰سال تخمین می زنند روستای پاده در گذشته از قرار مبدا خوار به شمار می رود ناصرالدین شاه قاجار در سفر خود به مشهد هنگام مراجعت به تهران از این روستا دیدن کرد و شرح مفصلی درباره آن نوشته است.

محمدحسن خان صنیع الدوله در بازدید خود از خوار گرمسار فعلی از پاده بازدید کرد و گفت اصل این اسم ده پایین بوده است چراکه از سمت مغرب از این ده که می گذرد خاک، خوار است ولی آبادی نیست و جر روستاهای ده نمک به شمار می رود و سپس شرحی درباره قلعه و تپه و بناهای این روستا از جمله حمام و یخچال و تکیه آن نوشته است.

جمعیت پاده یک هزار و ۲۶۵نفر در سال ۳۵ بود و سکنه پاده در آمار سرشماری های سال ۶۵ به تعداد ۱۲۳خانوار بوده است از بناهای تاریخی پاده قلعه خرابه ای است که احتمالا مربوط به قبل از اسلام و به قلعه گبری معروف است در کنار این قلعه امام زاده ابوسعید(ع) پسر حضرت امام موسی کاظم(ع) در آن قرار دارد در سمت جنوب پاده قلعه ای بود که امروز خرابه های آن باقی مانده است این قلعه به نام کفشگران معروف بود و اکنون به صورت مزرعه درآمده و سکنه ای ندارد.

کاروانسرای قصربهرام

در منطقه سیاه کوه شهرستان گرمسار سه کاروانسرا وجود دارد که کاروانسرای شاه عباسی یا قصر بهرام از همه آنها بزرگتر است این کاروانسرا یکی از کاروانسراهای به جا مانده از دوره صفویه است که سر راه سر راه قدیمی و تاریخی کاروان رو کویری اصفهان، کاشان، خوار(گرمسار) و خراسان بوده است.

پلان بیرونی این کاروانسرا چهارگوش و دارای چند برج با دو دروازه شمالی و جنوبی است روکار آن از سنگ های بزرگ آهکی صیقل داده شده سفید رنگی است اطراف این بنا شش برچ بنا شده و سردر آن را سنگ بزرگ یکپارچه تشکیل می دهد در دو طرف سردر بنا دو اطاق کوچک قرار دارد داخل کاروانسرا محوطه بزرگی است که گرداگرد آن ۲۰اتاق کوچک با یک درب بدون روزن با پوشش گچی قرار گرفته و در دو سوی شرق آن یک صحن بزرگ ساده با طاق بلند ضربی و در بدنه غربی تالاری وسیع با شاه نشین و طاقچه هایی چند دور آن و ایوانی در جلو دیده می شود.

در زیر این تالار سردابی کهنه قرار دارد پشت ساختمان های اتاق ها به صورت غلام گردشی طویله های بزرگی برای چارپایان و مکانی برای خواب و پخت و پز دیده می شود تاریخ اصلی این بنا روشن نیست اما از نشانه ها و سفالهایی که پیرامون بنا به دست آمده است به نظر می رسد این بنا پیش از دوره صفوی نیز برپا بوده است عده ای تاریخ بنای آن را به دوران تیموری نسبت می دهند این کاروانسرا در جنوب گرمسار و شمالشرق دریاچه نمک واقع است.

کاروانسری عین الرشید

کاروانسرای عین الرشید یکی از کاروانسراهای سه گانه منطقه سیاه کوه محسوب می شود که از نظر اندازه کوچکتر از کاروانسرای قصر بهرام است و مصالح به کار رفته در آن را سنگ برای پی ها وسکوها و آجر برای سقف ها و دیوار ها تشکیل می دهد که با دقت بسیار زیادی روی هم چیده شده است.

یک چشمه بزرگ پر از آب شیرین بین کاروانسرا و پست نگهبانی شکارممنوع قرار دارد که در گذشته آب آشامیدنی کاروان ها از همین چشمه تامین می شد بنا دو حیاط بزرگ را شامل می شود که ورودی آن یه شکل ایوانی در جبهه جنوبی حیاط اصلی بنا شده است در دو طرف ایوان ورودی دوتالار ساخته که هر کدام پنج در به حیاط بنا دارند در باریکه کناری هر دو تالار دو اتاق مستطیل شکل ساخته شده، این دو اتاق به تالارها راه ندارد و گویا مخصوص خدمه بوده اند.

در قسمت شمالی حیاط، یک ایوان درست در وسط ضلع شمالی قرار گرفته که در دو طرفش دو تالار ساخته شده و همچنین چند اتاق منفرد در گوشه شمالشرق بنا دیده می شود این ایوان به وسیله دو در به اتاق های طرفین خود راه دارند در وسط این کاروانسرا حوض بزرگی با عمق دومتر قرار دارد که از آن به هر چهار خیابان سنگفرش شمال و جنوب و شرق و غرب جوی ساخته بودند.

این کاروانسرا در دو کیلومتری شمال قصر شاه عباسی(قصر بهرام) بنا شده و می توان گفت که بنا در وسط دریاچه نمک قرار گرفته است.

آبشار نمکی

آبشار نمکی در محدوده منطقه تحت حفاظت پارک ملی کویر در استان سمنان و در نزدیکی مرز استان اصفهان واقع است. این منطقه در جنوب ارتفاعات نخجیر و غرب کویر ریگ جن قرار دارد و به دلیل اشکال ایجاد شده نمک در نوع خود کم نظیر است. این آبشار که به صورت قندیل های نمک از فراز تپه ای فرسایش یافته به پایین می ریزد از چشمه آب شور ملک آباد سرچشمه گرفته و در ادامه مسیر به ریگ جن وارد می شود.

وجود املاح نمک در زمین های بالادست و آب چشمه باعث شده که آب از املاح نمک اشباع و نمک به صورت کریستال در آب متبلور شود و چنین اشکالی را پس از ریزش آب ایجاد کند. به دلیل واقع شدن این منطقه در محدوده پارک ملی کویر تردد در این منطقه منوط به اخذ مجوزهای لازم از اداره پارک ملی کویر و سازمان حفاظت محیط زیست است.

پارک ملی کویر بزرگترین پارک ملی کشور بدون هرگونه معارض، فعالیت‌های انسانی و سکونت‌ گاهی است. پارک ملی کویر در ۱۲۰ کیلومتری جنوب شرقی تهران و ۱۰۰ کیلومتری شرق قم و در قسمت شمال استان اصفهان (دشت کویر) قرار دارد. خوشبختانه جوامع انسانی در پارک ملی کویر وجود ندارد ولی وجود راه های هموار و قابل دسترس در این منطـقه می تواند شرایط زیستگاه پارک را تحت تاثیر قـرار دهد. اقلیم این منطقه به شدت تحت تاثیر دو اقلیم دشت کویر که عمدتا از نمک پوشیده شده و دریاچه نمک که بلافاصله در خارج مرز منطقه در سمت غربی پارک واقع است، قرار گرفته است پارک ملی کویر اگر چه پوشیده از گیاهان استپی و بیابانی است، اما در سرزمینی لم یزرع با دشت‌های هموار قرار دارد.

شهرستان گرمسار داراي تنوع آب و هوايي كاملاً مشخصي است . اين تنوع و تضاد در دو فصل تابستان و زمستان بيشتر محسوس است به طوري كه بيشترين نقش را درميان عوامل گوناگون ، ارتفاع به عهده دارد . گاه با طي مسافتي كمتر از 40 كيلومتر در تابستان 20 درجه سانتي گراد اختلاف دماي بين دو نقطه مشاهده مي گردد .
لذا در تابستان هر چه ازنواحي جنوبي شهرستان به طوف نواحي شمالي پيش رويم به علت زياد شدن ارتفاع ، دماي هوا نيز به طور محسوسي كاهش مي يابد .
در اغلب موارد عوامل اصلي حركتهاي توريستي را درجه حرارت و ريزشهاي جوي تشكيل مي‌دهد . اين دو عامل در صنعت توريسم بيش از ميزان ساعات آفتابي و ميزان رطوبت و ساعات ابري اهميت دارد . (4) 
آب و هواي شهرستان گرمسار را مي توان در نتيجه برخورد و تأثير وضع اقليمي كوير و كوههاي البرز بر روي يكديگر مشخص نمود . بطور كلي مدت روزهاي سرد و يخبندان چندان نيست . حداقل و حداكثر دما بين 8- و 44+ درجه سانتي گراد مي باشد . همچنين ميانگين دماي كل ماههاي سال حدود 4/17 درجه سانتي گراد مي باشد . نزولات جوي در اين شهرستان بجز باريكه اي در شمال ، اغلب بصورت باران است . باران ناچيز اين ناحيه عموماً در ماههاي زمستان مي بارد . نامرتب بودن ريزش همين مقدار باران اندك از سالي به سال ديگر از ديگر ويژگيهاي آب و هوايي اين شهرستان است . مقدار تبخير در اينجا به همان اندازه اهميت دارد كه مقدار باران مهم مي باشد . براساس تحقيقات بعمل آمده ميزان تبخير 20 تا 60 برابر نزولات جوي است و مي توان گرمسار را نمونه مشخص يكي از آب و هواهاي بياباني محسوب نمود .
ميانگين بارندگي ساليانه شهرستان حدود 100 ميلي متر گزارش شده در حالي كه متوسط نياز آبي اين شهرستان معادل 1410 ميلي متر در سال مي باشد . هرچند شهرستان گرمسار در تابستان به دليل گرماي زياد غيرقابل تحمل مي باشد ولي زمستانهاي معتدل آن از جاذبه هاي آب و هوايي اين شهرستان مي‌باشد.
همچنين تابستانهاي معتدل مناطق شمالي شهرستان نظير بن كوه با فاصله كم از مركز شهرستان از ديگر جاذبه هاي گردشگري شهرستان در زمينه آب و هواست .
تنوع شرايط آب و هوايي در شهرستان گرمسار نوعي جابجايي در فصول مختلف به ويژه در تابستان و زمستان را به ساكنان تحميل مي كند . برهمين اساس در طول سال ، اين جابجايي غالباً به طور موقت انجام مي گيرد . لذا پناهندگان گرمازده حاشيه كوير به نقاط معتدل به ويژه دره هاي خوش آب وهواي البرز در شهرستان گرمسار امري طبيعي است و توجه به اين نقاط و برنامه ريزي در خصوص بهره گيري بيشتر از توانهاي بالقوه امري ضروري به نظر مي رسد .
دامنه ها و ارتفاعات : 
شهرستان گرمسار در دامنه هاي جنوبي رشته كوه البرز واقع شده است ارتفاع آن از شمال به جنوب به تدريج كاسته مي شود و بالاخره به دشت كوير منتهي مي گردد .
رشته كوه البرز در قسمت مغرب جهتي شمال غربي – جنوب شرقي دارد واز آن به بعد جهت معكوس پيدا مي كند يعني بسوي شمال شرقي امتداد پيدا مي كند .
كوههاي شمال گرمسار كه رودخانه حبله رود آن را بريده به دو قسمت تقسيم كرده است . اين كوهها مانند حصاري درشمال شهر گرمسار قرار گرفته و مهمترين ارتفاعات آن سولك ، سرحر و كلرز مي‌باشد.
از ديگر ارتفاعات مهم و قابل توجه شهرستان ، سياه كوه در جنوب گرمسار است . ارتفاع آن 1300 متر و جهتي شرقي – غربي دارد . اين كوه از هستة آتشفشاني و روپوشي رسوبي كه از سنگهاي بيرون ريخته گدازه و توفهاي تراكيت – آندزيت و پورفريت گردآمده ، ساخته شده است و اطراف آن را لايه‌هاي رسوبي فرا گرفته چنانكه تون آتشفشاني مركزي گنبدي از ميان لايه هاي رسوبي اطراف سربرآورده است .
شكوه ، عظمت و جذابيت كوهستان را هيچگاه نمي توان به زبان آورد و يا آن را با قلم ترسيم كرد. كوهستان حتي غيرقابل اعتماد بودنش نيز درسي است براي زندگي آدميان و هر گوشه و كنارش مدرسه‌اي براي بهتر شناختن خويشتن است . برخورد و آشنايي با كوهستان ، آماده شدن و تجربه اندوختن را براي پيكار با دشواري زندگي كه آدمي را از آنها گريزي نيست به دنبال دارد .
نواحي كوهستاني در فصلهاي مختلف مكاني مناسب براي كساني است كه علاقمندند مدتي را دور از هياهوي شهر در دامنه هاي كوهستاني و دره هاي خوش آب و هواي آن بسر برند .
كوههاي شمال شهرستان گرمسار مكانهاي مساعدي را براي عده زيادي از مردم جهت گذران اوقات فراغت ميسر مي سازد . با توجه به اين كه راهپيمايي يك ورزش آسان و 
متداول است و غالباً ايرانيان آن را با گردش بيرون شهر ، روز جمعه توأم مي كنند و از طرفي در اطراف شهرها تعداد قابل توجهي از مردم در گروههاي سنتي مختلف را مي‌توان ديد كه از جاده هاي كوهستاني بالا مي‌روند ، در نتيجه ارزش و اهميت گردشگري اين مواهب طبيعي بر همگان آشكار مي گردد . 
غار : 
از آنجا كه غارها داراي طبيعت بسيار زيبا هستند ، همواره يكي از مراكز جلب گردشگر بوده و طبيعت دوستان زيادي را به خود جلب مي كند . يكي از اين غارها ، غار دق كشكولي يا زندان افغان » است 
آبهاي معدني : 
يكي از راههاي جلب گردشگران به وجود آوردن امكانات استفاه از منابع آب معدني در مجاورت چشمه هاي معدني است . اين منابع طبيعي در مراكزي موسوم به ايستگاه آب معدني قابل استفاده مي‌گردد كه داراي امكانات و تأسيسات مختلف به منظور گردش و درمان براي سياحان است ، آب معدني جزو اولين داروهاي طبيعي بشر بوده كه آثار استفاده از آن چندين هزار سال قبل تاكنون وجود دارد . استفاده علمي از آبهاي معدني پس از شناخت تركيب و اثرات درماني آن در قرن اخير تحقق يافته است . 
در كوهپاية شمالي سياه كوه به سمت گرمسار در بين قشرهاي رسوبي ، چشمه‌هاي آبي وجود دارند كه اغلب از نوع آبهاي معدني هستند و اهم اين چشمه ها عبارتند از :
چشمه شاه ( شاه چشمه) 
چشمه شاه در قشرهاي رسوبي دامنة شمالي سياه كوه و در دره‌اي كم عمق با جهت شمالي – جنوبي و عرض تقريبي 20 متر واقع شده است . آب از حوضچة طبيعي و دايره‌مانند به قطر دو متر خارج مي شود و از مجراي باريكي عبور مي كند و به حوضچة طبيعي ديگري به قطر تقريبي دو متر و عمق يك متر وارد مي گردد و پس از عبور از اين محل در زمينهاي اطراف فرو مي رود . آب چشمه شاه در ايام گذشته بوسيل مجراي سنگي به دو ساختمان واقع در 6و7 كيلومتري شمال اين چشمه به نامهاي حرمسرا و قصر شاه عباسي هدايت مي شده است . در طول اين نهر سنگي ، حوض هايي براي جمع آوري 
و ذخيرة آب وجود داشته كه آثار آن نيز در حال حاضر مشاهده مي شود . مجراي سنگي از تخته سنگهايي با طول در حدود يك متر بنا گرديده و اين سنگها ناو مانند و به شكل مجرايي با عرض تقريبي بيست و عمق ده سانتي متر تراشيده شده و براي جلوگيري از به‌هدر رفتن آب انتهاي سنگها به صورت قفل و بست بهم متصل گرديده است . 
چشمه عين الرشيد : 
چشمه ديگري به نام عين الرشيد معروف است و در شمال غربي چشمه شاه و سه كيلومتري جنوب غربي ساختمان شاه عباسي و در جنوب بناي قصر عين الرشيد واقع شده است . چشمه مزبور در جنوب غربي قلعه عين الرشيد قرار دارد و آب آن از دو نقطه خارج مي گردد و در سرازيري تپه جريان مي يابد و در مسير خود چند حوضچة كوچك طبيعي بوجود آورده و سرانجام در زمينهاي اطراف قلعه فوق فرو مي رود .
پس از بررسي آزمايشگاهي آب چشمه هاي مذكور مشخص گرديده كه آب چشمه شاه و عين‌الرشيد در رديف آبهاي معدني كلروسولفات كلسيم و منيزيم است . باقيماندة خشك آب عين‌الرشيد در حدود سه برابر باقيمانده آب چشمه شاه مي باشد . چون آبدهي اين دو چشمه كم و دسترسي به آنها مشكل است از نظر بهره برداري و استفاده درماني قابل توجه نمي باشد . آشاميدن آبهاي سولفات سديم و منيزيم برحسب مقدار سولفات سديم و سولفات منيزيم آنها ، صفرا آور و ملين يا مسهل است . آبهاي سولفات كلسيم مدر و دفع كننده فضولات بخصوص اوره و كلرورها هستند و در صورتي كه گرم باشند اثر تسكين دهنده نيز دارند. آبهاي سولفات كلسيم براي درمان تظاهرات نور و آرنزي‌تيك بيماريهاي كبدي و صفراوي يا كليوي ، حالات نقرسي ، روماتيسم و درد مفاصل و غيره استفاده مي شود .
درياچه نمك : 
در جنوب غربي شهرستان گرمسار درياچه اي مثلث شكل وسيع ديده مي شود كه آب آن در طول سال نوسان شديدي دارد به طوري كه در تابستان قسمت وسيعي از آن خشك مي گردد . اين درياچه كه به نامهاي مسيله و قم نيز مشهور است بين استانهاي سمنان ، قم و اصفهان واقع شده است كه براي دانشجويان و محققين اهميت ويژه اي از جهت گردشگري دارد . 
 جاذبه هاي فرهنگي : 

تاريخ بسيار كهن سرزمين گرمسار و قرار گرفتن در مسير جادة ابريشم و راه ارتباطي بين شرق و غرب كشور و شمال و جنوب باعث گرديده تا به عنوان يكي از مراكز مهم تاريخي استان مطرح باشد . فرهنگ اصيل باستاني و آميختن آن با فرهنگ اسلامي بر ويژگيهاي اين استان افزوده است .

 جغرافياي تاريخي گرمسار

شهرستان گرمسار در گذشته نه چندان دور به خوار معروف بوده و در كتب مختلف از اين شهر به نام خوار ياد شده است خوار نامي است قديمي و مربوط دوره قبل از اسلام و ايران باستان , در كتب قديمي و تاريخي اين نام با جزئي اختلاف با همين هيئت ذكر شده است . 
در اوستا از خوار و صفحات البرز بنام ورن ياد شده در كتيبه هاي آشوري اين ناحيه را خواراو در جاي ديگر آري خوانده اند در زمان اشكانيان گرمسار يكي از ايلات تابع آنها و خوآرن نام داشت و امروزه سمناني ها هنوز هم آنرا خواره مي گويند . سلوكي ها در اين ناحيه شهري به اسم خاراكس بنا نهادند و از اين منطقه بنام خاربيس ياد كرده اند . 

شهر گرمسار تا چندي پيش قشلاق ناميده مي شد و هنوز هم افراد مسن و پيران آنرا قشلاق تلفظ مي کنند.