زندگی نامه اقبال لاهوری
زندگی نامه اقبال لاهوری
در زندگی نامه اقبال لاهوری اینگونه آمده است که: محمد اقبال لاهوری در سال 1256 شمسی در یک خانواده متدین به دنیا آمد. زادگاه اقبال لاهوری در شهر سیالکوت پاکستان می باشد. پدرش بازرگان بود و اجدادش همه از برهمنان کشمیر بودند که در قرن هفدهم به دین اسلام مشرف گشتند. اقبال دوران کودکی و نوجوانی را در زادگاه خود ( سیالکوت ) گذراند. زبان های فارسی و عربی را در مدارس قدیمی آنجا و به روش سنتی فرا گرفت و با مقدمات علوم اسلامی و معارف قرآنی آشنا شد؛ سپس به مدرسه ای وارد گردید که مبلغان مسیحی اسکاتلندی با نام” اسکاچ میشن” در سیالکوت تأسیس کرده بودند، و به فراگیری اصول و مبادی علوم جدید مشغول شد. پدرش شیخ نور محمد، با آنکه پیشه دوزندگی داشت، اوقات خود را در مصاحبت اهل سلوک می گذراند و با شعر و ادب عرفانی آشنا بود و خصوصاً به شیخ اکبر، محی الدین ابن عربی ارادت تمام داشت و در خانه کتاب های ” فصوص الحکم ” و ” فتوحات مکیه ” را مطالعه می کرد.
آشنایی اقبال با مقدمات عرفان نظری و الفاظ و اصطلاحات خاص آن، از همین روزگار آغاز شد و چون پدرش به سلسله قادریه تعلق خاطر داشت، اقبال نیز در آغاز جوانی به این سلسه پیوست .
اشعار اقبال لاهوری
اقبال لاهوری از آغاز جوانی شعر می گفت و در مجالس شعرخوانی شرکت می کرد و در بعضی از جراید محلی؛ اشعارش طبع و نشر می شد. استاد وی ” سید میر حسن ” در تشویق او در این راه سهم عمده ای داشت و علاوه بر این، اقبال با ” داغ دهلوی ” استاد شعر اردو در آن روزگار، مکاتبه داشت و از راهنماییهای او بهره می گرفت .
سخن ها رفت از بود و نبودم
من از خجلت لب خود کم گشودم
سجود زنده مردان می شناسی
عیار کار من گیر از سجودم
اقبال لاهوری پس از طی دوران تحصیلات متوسطه، در سال 1895 م به لاهور رفت و در دانشکده دولتی آن شهر به ادامه تحصیل مشغول شد. در مدت 5 سال که وی در این دانشکده بود، علاوه بر زبانهای فارسی، عربی، با ادبیات انگلیسی و ادبیات جدید اروپایی آشنایی کامل حاصل کرد و مقدمات فلسفه غرب را فرا گرفت. در دوره فوق لیسانس، علاوه بر تحصیل فلسفه که موضوع اصلی کار او بود، به مطالعه اصول علم اقتصاد و حقوق نیز اشتغال داشت. استاد او در فلسفه، دانشمند شرق شناس مشهور، سرتوماس آرنولد بود که در طول این دوران به شاگرد خود دلبستگی خاصی یافته بود. راهنمایی ها و تعلیمات او نیز در پرورش استعدادهای ذهنی و فکری اقبال تأثیر بسیار داشت .
اقبال لاهوری پس از پایان این دوره از تحصیلات دانشگاهی، در بخش زبان های شرقی همان دانشکده دولتی به تدریس پرداخت و عهده دار دروسی در زبان عربی، ادبیات انگلیسی، اقتصاد، تاریخ و فلسفه شد. یکی از نخستین کارهای او در این ایام، مقاله ای بود به زبان انگلیسی درباره ” انسان کامل” ازدیدگاه عبدالکریم جیلی .
کتاب اقبال لاهوری
در همین اوقات بود که به پیشنهاد و تشویق استادش آرنولد، کتابی در علم اقتصاد سیاسی از زبان انگلیسی به اردو تلخیص و ترجمه، و کتاب دیگری در علم اقتصاد تألیف کرد .
در نخستین سالهای سده بیستم در شبه قاره هند، جریانهای فکری، حرکت های سیاسی و آزادی خواهی و استقلال طلبی، شدت تمام داشت و طبعاً طبقه جوان روشنفکر را به سوی خود می کشید. اقبال در این احوال و بیرون از محیط تدریس دانشگاهی، بیشتر اوقات خود را در انجمن های ادبی و مجالس شعر خوانی می گذراند ، و هنوز سال های عمرش به سی نرسیده بود که سروده هایش در نواحی اردو زبان شبه قاره، دست به دست می گشت و شهرتش به عنوان یکی از بهترین شاعران این زبان به دهلی و دکن و لکهنو رسیده بود .
فعالیت های سیاسی و اجتماعی
در سال 1927 دوستان اقبال او را وادار کردند که گام‌هایی عملی در صحنه سیاست بردارد و اقبال توانست اولین حضور جدی خود را در صحنه سیاست با حضور در مجلس شورای ایالتی پنجاب بردارد. در سال 1930 نیز به ریاست حزب «مسلم لیگ» انتخاب شد و در سالهای بعد نیز در چندین دوره ریاست این حزب را تجربه کرد .
اقبال به‌سرعت به عنوان یکی از رهبران و پیشروان عمده مسلمان شبه قاره هند و از کسانی که خواهان استقلال پاکستان بودند، مورد توجه قرار گرفت و به عنوان رهبر مسلمانان هند، خواهان استقلال پاکستان شد؛ از فکر تشکیل پاکستان حمایت کرد و گامهای بلندی در جهت نجات مسلمانان هند برداشت .
بسیاری از صاحبنظران پاکستانی، اقبال لاهوری را بنیانگذار اصلی پاکستان میدانند و بر این باورند که تلاش‌های او بود که راه را برای مسلمانان به رهبری محمد علی جناح فراهم کرد که کشور مستقل پاکستان را بنیان گذارد .
آثار اقبال لاهوری
محمد اقبال لاهوری بدون شک یکی از نوابغ دوران معاصر به شمار می‌رود. در تمامی آثار اقبال، جهان‌بینی دینی او که انسان را خلیفه خداوند بر روی زمین می‌داند و عشق به پیامبر اسلام و خاندان مطهرش در بیشتر آثار وی موج می‌زند، گواهی بر این ادعا است .
از اقبال آثاری مهمی به زبان فارسی، اردو و انگلیسی تا کنون منتشر شده است که از مهم‌ترین آثار او که به صورت شعر و به زبان فارسی منتشر شده است، می‌توان به «اسرار خودی»، «رموز بیخودی»، «پیام مشرق»، «ارمغان حجاز»، «جاوید نامه»، «پس چه باید کرد ای اقوام شرق»، اشاره کرد که این آثار با نام «کلیات
اقبال لاهوری» در ایران و افغانستان منتشر شده است .
بخشی از آثار فارسی اقبال:
اسرار خودی ، رموز بیخودی ، پیام مشرق ، زبور عجم ، جاوید نامه ، پس چه باید کرد ؟، ارمغان حجاز
"احیای فکر دینی در اسلام" نیز یکی از مهم‌ترین آثار اقبال به شمار می‌رود که این کتاب به زبان انگلیسی نوشته شده و ترجمه فارسی این کتاب و کتاب «سیر حکمت در ایران» که آن نیز به زبان انگلیسی است، در ایران نیز منتشر شده است. «بانگ درا»، «بال جبرئیل»، «ضرب کلیم» نیز از آثار اردوی اقبال لاهوری است.
فوت اقبال
بیماری کلیه در سال 1924 به سراغ اقبال آمد، اما طبیب مشهور هندی حکیم عبدالوهاب انصاری اقبال را معالجه کرد و حدود 10 سال دیگر اقبال از سلامتی برخوردار بود، ولی از سال 1934 به بیماری‌های مختلفی مثل کم‌شنوایی و کم‌بینی چشم دچار شد و به تدریج دچار کسالت ممتدی شد. سر انجام در 21 آوریل 1938 در سن 66 سالگی از دنیا رفت و پیکرش در جوار «مسجد پادشاهی لاهور» به خاک سپرده شد.