زندگی نامه سید رضی
مروري بر زندگاني سيد رضي (ره):
عصر طلایی تمدن اسلامی
قرن چهارم هجري را بايد «عصر طلايي تاريخ تمدن اسلامي» ناميد؛ عصري كه با وضع جديد سياسي اجتماعي درزمان خلفای عباسی و قدرت یافتن جریان های ديلميان و آل بويه و ضد افكار و انديشه های سیاسی و اجتماعی، اوضاع جدیدی براي ارائه آثار و انديشه ها فراهم شد .
عصري كه در مركز خلافت اسلامي «بغداد» انديشمندان بزرگ ـ اعم از شيعي و سنّي و زيدي و اسماعيلي و حتي متفكران اقوام و ملل مختلف غير مسلمان در زمینههاي مختلف علوم و فنون به عرضة ديدگاهها و نظريات خود پرداختند و آثار بديعي را پديد آوردند و برای آيندگان به يادگار نهادند. مرحوم سيد رضي در چنين عصري به دنیا آمد .
زادگاه و خانواده
در سال 359 قمری در خانواده ای مذهبی در بغداد دیده به جهان گشود که نامش را «محمد» گذاشتند و كنيه اش «ابوالحسن»و به دلیل ریشه و خاندانش ملقبت به «سيد رضي» يا «شريف رضي» بود.
خاندان سيد رضي يكي از خاندان هاي بزرگ علمي و ديني و پارساي شيعة اماميّه است كه نسبش به پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ و امير المؤمنين ـ عليه السلام ـ و فاطمه زهرا ـ سلام الله عليها ـ مي رسد .
وي از جانب پدر با پنج واسطه به حضرت موسي بن جعفر امام هفتم ـ عليه السّلام ـ مي رسد به همين جهت او را موسوي نيز می خوانند و از جانب مادر به امام حسين ـ عليه السّلام ـ منتسب می شود از اين رو او را «ذو الحسبين» نیز میگویند، كه خود در جاهاي مختلف از جمله در اشعار خود به اجداد و به حسب و نسب خويش افتخار می کند .
جايگاه علمي سید رضی
سيد رضي همواره با برادر بزرگش سيد مرتضي از خردسالي به فراگيري علوم و فنون متداول عصر پرداخت. علم نحو و دستور زبان عربي را نزد «سيرافي»، علم فقه و احكام ديني را نزد «شيخ مفيد»، علم حديث را نزد «محمد بن عمران مرزباني» و «ابوموسي تلّعُكبري»و ابوابي از فقه را نزد «محمد بن خوارزمي» آموخت؛ چنانكه علم قرائت قرآن را با همه رواياتش نزد «ابوحفص، عمر بن ابراهيم كناني» و شرح اصول خمسه را نزد «قاضي عبدالجبار معتزلي» ـ كه هر يك در رشتة خود از سرآمد اساتيد فن بودند ـ فرا گرفت.
وهمان طورکه درپارهاي از علوم ادبي را از «ابوالفتوح ابن جنّي» (نحوي معروف) قسمتي از فنون بلاغت و آيين سخنوري را از «ابن نباته» خطيب بهره برد.
سيد رضي (ره) از هفده سالگي به تدريس و تأليف علومي كه آموخته بود پرداخت . وی در فراگیری علوم و فنون بسیار حریص بود و از هر کس که می توانست بهره مند شود خودداری نمی کرد و در این خصوص میان شیعه و سنی و مسلمان و کافر فرق نمی گذاشت .
نهج البلاغه
از ميان آثار و تأليفات مرحوم سيد رضي ـ قدس سرّه ـ «نهج البلاغه» مشهورترين و ماندگارترين آنهاست كه مؤلف محترم، آن را در سال 400 هجري، يعني شش سال پيش از وفات خود با استفاده از دانش وسيع و ذوق سرشار و گزينش نيكوي ادبي خود تأليف فرموده است.
ايشان با استفاده از كتابخانة شخصي خويش و كتابخانة برادر بزرگش سيد مرتضي و كتابخانة شاپور ابن اردشير، وزير شيعي بهاء الدوله ديلمي ـ كه نوشته اند :
داراي ده هزار جلد كتاب نفيس و منحصر به فرد بوده است ـ سخنان امير المؤمنين ـ عليه السّلام ـ را گردآوري کرده و در سه بخش «خطبه ها » و «نامه ها » و «کلمات قصار» سازمان داده است .
تأليفات
تأليفات سيد رضي عبارت است از:
1-خصائص الائمة 2-مجارات آثار النبویه 3-تلخیص البیان عن مجازاقرآن
4-حقائق التاویل فی متشابه التنزیل 5-معانی القرآن 6-نامه های علمی
7-زندگی پدرش 8-دیوان شعر وکتاب های دیگر..
استادان
برخي از استادان سيدرضي عبارت اند از:
ابوعلي محمد بن محمد نعمان مشهور به « شيخ مفيد»(م 413ق.)، ابواسحاق ابراهيم بن احمد طبري (م393ق.)،ابوعلی فارسی (م377ق)،ابوسعیدسیرافی (م368)،عبدالرحیم بن نباته (م374)،ابوالحسن علی بن عیسی (م420ق)،ابوعبداله مرزبانی(م384ق)،ابومحمدهارون تعلکبری (م385ق)،قاضی عبدالجباربغدادی.
شاگردان
1-سید عبدالله جرجانی، مشهور به ابوزید کیابکی.
2-شیخ محمد حلوانی.
3-شیخ جعفر دوریسی (متوفی حدود473ق.).
4-شیخ طوسی (460ق.).
5-احمد بن علی بن قدامه مشهوربه قدامه (م486ق).
6-ابوالحسن هاشمی .
7-مفید نیشابوری (م445ق.).
8-ابوبکرنیشابوری خزاعی (متوفی حدود480ق.).
9-قاضی ابوبکرعکبری (م472ق.).
10-مهیار دیلمی .
وفات
سيد رضي در 47 سالگي( ششم محرم 406ق) و در بغداد رحلت کرد. سيد مرتضي، که او نيز دانشمند جليل القدر است، به قدري از اين مصيبت، اندوهناک بود که فرمود:
«طاقت ديدار جسد برادرم را ندارم، ديگري بر او نماز بخواند.»
شريف رضي با وجود سن کم، خدمات بسيار ارزنده اي به جهان اسلام کرد. درگذشت ناگهاني او چنان شوري در دل ها افکند که تمام وزيران، اشراف، فقها و قضات سني و شيعه با پاي برهنه به در خانه اش آمدند. فخرالملک، وزير دانشمند بهاء الدوله ديلمي، بر جنازه سيد رضي نماز گذارد. بدن مطهر او را در خانه اش دفن کردند و بعدها به کربلا انتقال دادند و در جنب مرقد جدش « ابراهيم مجاب» مدفون ساختند.