چگونگی تشکیل زغال سنگ:

• نویسنده:
• تاریخ:
• منبع:
• گروه: علوم تجربی

زغال سنگ نوعی سوخت است که در لایه های داخلی زمین یافت می شود. به این لایه ها که زغال سنگ از آنها استخراج می شود، معادن زغال سنگ می گویند. زغال سنگ نوعی سوخت فسیلی است؛ چرا که از بقایای جانوران و گیاهانی که میلیونها سال پیش می زیستند به وجود آمده است. مصرف عمدۀ زغال سنگ در تولید نیروی برق و ذوب فلزات است. زغال سنگ فراوانترین سوخت فسیلی در جهان است و 30 درصد از نیازهای سوختی جهان را تامین می کند.

زغال سنگی که امروز مصرف می شود، طی سالیان درازی تشکیل شده است.

همه زغال سنگ‌ها، به یک طریق بوجود نیامده‌اند، بلکه با توجه به دوران مختلف زمین شناسی و شرایط متفاوت آنها، نوع تغییرات موثر در بوجود آوردن زغال سنگ‌ها نیز متفاوت بوده است. از این رو، امروزه، چند نوع زغال سنگ در معادن وجود دارد. 

بزرگترین دوره ی تشکیل زغال سنگ به 250 میلیون سال پیش مربوط است، این دوره 35 میلیون سال طول کشیده تا آماده ی استخراج شده است. اغلب زغال سنگ های امروزی از یک میلیون سال تا صد میلیون سال پیش تشکیل یافته اند.

زغال سنگ در زمین به صورت لایه هایی به عرض چندین کیلومتر، و گاهی به ضخامت بیش از 3 متر از میان لایه های سنگی به دست می آید.

زغال سنگ باقی مانده ی درختان و گیاهان خیلی قدیمی است، که در جنگل های باتلاقی، در مناطق گرم و مرطوب، صدها میلیون سال پیش رشد می کرده اند، و وقتی خشک می شدند، به درون آب های باتلاقی می افتادند، و بدین وسیله از پوسیدن مصون می ماندند. زیرا قسمتی از چوب به گازهای «فرّار» تبدیل شده، و به جای آن مخلوط سیاه رنگی شبیه قیر حاصل گشته است. قسمت اعظم این مادّه ی سیاه کرین است، و همین مخلوط است، که رگه های زغال سنگ را تشکیل داده است.

سالهای زیاد رشد انبوه درختان، و خشک شدن و افتادن آن در مرداب سبب شده است که ضخامت این نباتات به چند متر برسد. و بالاخره لایه ی عظیمی از گل و لای و ماسه در روی این گیاهان فاسد جمع شود، و فشار لایه رویی یک توده ی خمیری شکل را زیر خود نگه دارد، و به تدریج زغال سنگ تشکیل شود.

نظریه تشکیل زغال سنگ از چوب طی هزاران سال به سادگی ثابت می شود.

زیرا گاهی اوقات تصویر یک شاخه ی درخت از درون زغال سنگ به دست آمده است، یا اینکه شکل

تنه ی درخت و پوست آن بر روی زغال سنگ نقش بسته، و حتّی بقایای سنگ شده ی درختان در میان زغال سنگ ها دیده شده است.

کاربردهای مهم زغال سنگ

از زغال سنگ به عنوان سوخت در نیروگاه‌های حرارتی مولد برق، در تولید بخار توسط توربین‌های بخار در کارخانجات صنعتی، راه‌آهن و در کشتی‌ها و نیز به صورت سوخت خانگی در برخی از کشورها استفاده می‌شود. تقریبا 87% زغال سنگ جهان برای تولید گرما و دیگر انواع انرژی‌های مربوطه سوزانیده می‌شود. بدیهی است که ضمن سوختن زغال سنگ فرآورده‌های جنبی مانند گازهای سوختنی، زغال کک و قطران نیز بدست می‌آید. باید توجه داشت که در برخی از کشورهای جهان، قسمتی از گازهای سوختی شهری از زغال سنگ تهیه می‌شود.