علم و تفکر

سنگها

زمین ساختاری لایه‌ایی دارد (از نظر ساختارشناسی فیزیکی). قسمت مرکزی آن جامد است و هسته‌ی داخلی نامیده می شود. مطالعه و شناخت سنگ‌های زمین اهمیت زیادی برای انسان دارد. منابع معدنی و انرژی که در میان این سنگ‌ها وجود دارد تنها یکی از دلایلی می تواند باشد که انسان هرچه بهتر به شناخت سنگ‌های زمین بپردازد.

به مرور زمان پوسته زمین تغییر می كند و باعث می شود كه سنگهای جدید شكل بگیرند و سنگهای قدیمی نیز تغییرمی كنند . این وقایع هنگامیكه ورقه ها به هم برخورد می كنند، روی می دهد . یك كانی از برخی موادی كه هرگز زنده نبوده اند شكل گرفته است. كانیهای دیگری وجود دارد كه از اجزای موجودات زنده نظیر حیوانات و گیاهان تشكیل شده اند . كانیها ممكن است بوسیله فرایندهای هوازدگی طبیعی تغییر یابند .

 و اینک از نظر زمین شناسی، سنگ به موادی از پوسته زمین اطلاق می‌شود که از یک یا چند کانی که با یکدیگر پیوند یافته اند، درست شده است. در مقابل خاک توده‌ای از ذرات با دانه‌های منفصل و بدون پیوند و یا دارای پیوند سست است که بر اثر هوازدگی سنگ‌ها و به طور برجا تشکیل شده است.

 

دو فرایند کوه زایی*و کوه سایی* در زمین موجب پدید آمدن محصولات سنگی می‌شود.

  • عوامل کوه زایی:

فشارهای کره مذاب درون زمین را که به پوسته جامد سطح آن وارد می‌شود را می‌توان عامل فرایند کوه زایی و خشکی زایی نامید.

 

  • عوامل هوازدگی یا کوه سایی

هر یک از چند روندی را که باعث خرد شدن و تغییر شکل مواد سخت سطح زمین و موادی که با جو در تماس هستند، هوازدگی می نامند. عوامل فرسایش یا هوازدگی به دو گروه فیزیکی و شیمیایی تقسیم می‌شوند.

 

ساختمان شیمیایی سنگ‌ها:

سنگ‌ها خود از قسمت‌های ساده تری به نام کانی ساخته شده اند. تاکنون بیش از ۳۰۰۰ کانی در طبیعت شناخته شده که تنها حدود ۲۴ کانی در سنگ‌های پوسته زمین فراوان هستند و آنها را کانی‌های سنگ ساز می نامند.

طبقه‌بندی شیمیایی سنگ‌ها )تنها برای معرفی و به توضیح کوتاهی درباره آن اکتفا میکنیم)

چون کانیهای تشکیل دهنده سنگ‌ها متنوع هستند، بسته به میزان وجود بعضی دیگر از ترکیبات شیمیایی که در آنها است سنگ‌ها را به چهار دسته تقسیم می‌کنند:    کربنات‌ها2    سولفات‌ها 3 اکسید‌ها 4 سیلیکات‌ها

 

طبقه‌بندی سنگ‌ها از نظر نحوهٔ تشکیل :  

سنگ‌ها از نظر نحوهٔ تشکیل به سه گروه زیر تقسیم می‌شوند:

    سنگ‌های رسوبی 

    سنگ‌های آذرین 

    سنگ‌های دگرگون شده

 

سنگ‌های رسوبی: 

بعضی از سنگ‌ها بر اثر ته نشین شدن مواد داخل آب به وجود می‌آیند. رودها مقدار زیادی مواد را با خود به دریاها و دریاچه‌ها می‌برند. این مواد به دلیل سنگینی به ته دریا می‌روند. روی هم قرار می‌گیرند و پس از سفت شدن سنگ‌هایی را به وجود می‌آورند که به آنها سنگ‌های رسوبی گفته می‌شود. سنگ‌های رسوبی لایه لایه‌اند که رنگ یا جنس هر لایه با لایه دیگر متفاوت است. سنگ‌های رسوبی در کوه‌های البرز و زاگرس به فراوانی یافت می‌شوند. ریگ، شن و سنگ‌های آهکی نمونه‌هایی از سنگ‌های رسوبی هستند.

 

سنگ‌های آذرین: 

گروه دیگری از سنگ‌ها بر اثر سرد شدن مواد بسیار داغ به وجود آمده‌اند که قبلاً در زمین بوده‌اند. دمای اعماق زمین زیاد است و بعضی سنگ‌ها را ذوب می‌کند. این سنگ‌ها در زیر یا سطح زمین دوباره سرد می‌شوند و سنگ‌هایی را به وجود می‌آورند که به آنها آذرین می‌گویند. سنگ‌های کوه‌هایی مانند دماوند و الوند از نوع آذرین است. سنگ‌های آذرین از بلورهای ریز یا درشت تشکیل شده‌اند.

 

سنگ‌های دگرگون شده: 

بعضی از سنگ‌های رسویی یا آذرین اگر مدت زیادی در اعماق زمین بمانند، باید فشار و گرمای زیادی را تحمل کنند. این سنگ‌ها مانند آجر پخته می‌شوند و شکل قبلی خود را از دست می‌دهند و به همین دلیل به آنها سنگ‌های دگرگون شده می‌گویند. (مانند سنگ مرمر)